خواستگاه نژاد بز سانن، روستای سانن (saanen) کشور سوییس (و سایر کشورهای حاشیه کوه‌های آلپ) است. آن‌ها بزرگ‌ترین نوع از نژادهای بز شیرده در جهان می‌باشند؛ اما کشور فرانسه به‌صورت بسیار قوی و پیشرفته در رابطه با خالص‌سازی و تقویت خصوصیات مثبت بز سانن اقدامات جدی انجام داده است. به همین دلیل گاهی منشأ بز سانن را کشور فرانسه می‌گویند!
آن‌ها مانند بزهای آلپاین و جمیوناپری (نژاد بز شیری از شبه‌قاره هند) بیشتر در محصولات تجاری شیری مطرح می‌باشند. یک بز ماده سانن روزانه ۳٫۸ لیتر شیر تولید می‌کند. امروزه، بزهای سانن بیشتر از سایر نژادهای شیری در جهان مطرح است. در ایالات‌متحده، این نژاد یکی از بهترین و ارجح‌ترین نژاد بز شیری محسوب می‌شود.
به‌طور عمده ازلحاظ ثبات تولید مقادیر زیاد شیر، قدرت بدنی بالا (بنیه قوی) ، نگهداری آسان و توانایی تحمل تغییرات محیطی، این نژاد را از سایر نژادهای بز متمایز می‌کند. ولی در میان تمام نژادهای شیری بز در دنیا، نژاد سانن بیشترین تعداد را دارا است. این نژاد در فرانسه به‌طور غالب در جنوب غرب، مرکز و غرب پراکندگی دارد و پرورش آن نتایج عالی در پی داشته است.
آنچه در ادامه می‌خوانید
بز سانن رکورددار بیشترین میزان تولید شیر در جهان است و اصلی‌ترین مزیت بز سانن این است که نگهداری و مدیریت آن‌ها بسیار آسان است. به‌طوری‌که یک کودک می‌تواند از یک گله کوچک سانن نگهداری کند و اینکه آن‌ها به میزان زیادی شیر تولید می‌کنند. در ادامه‌ی مقاله مشخصات، تغذیه، تولیدمثل، محل نگهداری و مراقبت از بز سانن توضیح داده‌شده است. با ما همراه باشید تا اطلاعات مفیدی از این حیوان بامزه بدست آورید.
در این مقاله به موارد زیر می‌پردازیم
مشخصات بز سانن
- اکثر بزهای سانن سفید هستند؛ اما گاهی اوقات قهوه‌ای کم‌رنگ نیز در بین آن‌ها دیده می‌شود.
- بر روی بینی، گوش‌ها و پستان آن‌ها ممکن است تعدادی نقطه سیاه وجود داشته باشد.
- گوش‌های آن‌ها مستقیم رو به بالا است.
- به‌طورکلی آن‌ها شاخ ندارند.
- سایز پاهایشان کوچک است.
- کل اعضای بدن آن‌ها با موهای ریز پوشیده شده است.
- از بین تمام نژادهای بز شیری، بیشترین میزان تولید شیر را دارد.
- آن‌ها می‌توانند خودشان را با شرایط آب و هوایی هر منطقه از جهان مطابقت دهند.
- این بزها دوست دارند در سایه بمانند و نمی‌توانند نور آفتاب شدید را تحمل کنند.
- یک بز سانن نر بالغ حدود ۸۰ الی ۹۰ کیلوگرم و یک بز سانن ماده بالغ ۶۰ الی ۷۰ کیلوگرم وزن دارند.
- به‌طور متوسط یک بز سانن ماده روزانه حدوداً ۳/۸ لیتر شیر تولید می‌کند.
- شیر آن‌ها تقریباً شامل ۳/۵ درصد چربی است و این شیر برای تهیه انواع لبنیات یا محصولات شیری لبنی بسیار مناسب است.
- پستان‌های آن‌ها بزرگ است.
- گردن آن‌ها دراز است.
- از ویژگی‌های برجستۀ این نژاد، سازگاری بالا با رژیم‌های خوراکی گوناگون و پاسخ بسیار عالی در برابر خوراک‌های مقوی (انرژی و ویتامین بالا مانند علوفه هیدروپونیک) و اقلیم‌های متفاوت ازجمله مناطق کوهستانی و دشت است.
سایر مشخصات و ویژگی‌های بز سانن
- بز سانن از نظر بدنی اصطلاحاً توپُر و مستحکم هستند که قابلیت بالایی در تولید شیر دارند. این حیوانات با روش‌های گوناگون پرورش ازجمله سیستم بسته صنعتی، به‌راحتی سازگار می‌شوند.
- سطح بدن این بزها پوشیده از موهای کوتاه ابریشم مانند است و بدن به‌طور یکنواخت سفید است. سینۀ عمیق، پهن و کشیده، به این نژاد ظرفیت سینه‌ای عظیمی بخشیده است.
- شانه‌های پهن و با اتصالات خوب همراه با جدوگاهِ (سرکتف، برآمدگی میان استخوان‌های کتف چهارپایان) بسته و گوشتی از دیگر برتری‌های آناتومیک بزهای سانن است.
- رنگ بدن کرم تا سفید است و عموماً فاقد شاخ هستند اما بزهای نر شاخ‌دار هم وجود دارند.
- پاهای قدرتمند و درعین‌حال ظریف، شیوه راه رفتن این حیوان را دلپذیر کرده است. اتصالات پستانی بسیار مناسب است و در بخش بالای پستان پهن‌شده است.
- بز سانن به‌عنوان یک حیوان زال (albino) شناخته می‌شود که به دلیل سفیدی و روشنی پوست و مو، نسبت به تابش مستقیم نور آفتاب و گرما بشدت آسیب‌پذیر است. ازاین‌رو ایجاد سایه‌بان و سرپناه برای پرورش مناسب حیوان به‌ویژه برای بزغاله‌ها لازم و ضروری است.
- بز سانن حیوانی بسیار باهوش، بچه‌دوست و پرتوان است.
- بزغاله‌ها در فصل زمستان به یک ساختمان نسبتاً گرم‌تر و در تابستان به یک سایۀ خنک‌تر از جایگاه دام‌های بالغ نیاز دارند و در غیر این صورت معمولاً به دلیل سرما و یا گرمای شدید در روزهای اول پس از تولد تلف می‌شوند.
تغذیه بز سانن
از آنجایی‌که بزهای سانن شیر زیادی تولید می‌کنند، بنابراین به مقدار زیادی پروتئین و انرژی نیاز دارند و تغذیه آن‌ها باید به‌طور منظم انجام شود.
همیشه همراه با غذای تازه و خوب، به‌طور منظم آب تازه و سالم برای آن‌ها فراهم کنید. یکی از انواع علوفه بسیار عالی برای تغذیه بز سانن علوفه هیدروپونیک است.
علوفه هیدروپونیک
اساس و پایه این تکنیک، در حقیقت از همان سبزه نوروز ایرانیان باستان با قدمتی بیش از ۳۰۰۰ سال است که در طول زمان و با پیشرفت فنّاوری، این تکنیک نیز پیشرفت کرده و هم‌اکنون به یکی از روش‌های تهیه خوراک سالم دام در کل دنیا بدل گشته است.
اهداف علوفه هیدروپونیک
- افزایش ظرفیت تولیدات دامی
- ایجاد اشتغال و به وجود آوردن درآمد صحیح برای جامعه
- حفظ مراتع کشور با جلوگیری و کم نمودن فشار چرای دام
- تأمین خوراک دام‌های سم‌دار و بی سم در مراتع و حیات‌وحش به‌ویژه در زمستان
- جلوگیری از کشتار دام‌ها قبل از وزن مطلوب و استفاده بهینه از منابع موجود
- تأمین بخشی از نیاز جامعه به پروتئین حیوانی در راستای تحقق نسبی استقلال غذایی دامی
- مزایای تهیه‌ی علوفه به روش هیدروپونیک
مزایای استفاده از روش هیدروپونیک
مزایای برجستۀ استفاده از سامانۀ تولید علوفه مکانیزه به روش هیدروپونیک به‌طور خلاصه به شرح زیر است:
- باکیفیت‌ترین علوفه در کوتاه‌ترین زمان (بذر تا علوفه حداکثر ۶ روز)
- تولید علوفۀ تازۀ ارگانیک و سرشار از پروتئین، ویتامین و اکسیژن
- اثرات مثبت بر روی دستگاه تناسلی و گوارشی
- افزایش درصد باروری، بره زایی و چندقلوزایی
- عدم نگرانی از تأمین غذای دام در کلیه فصول و شرایط
- عدم وابستگی به شرایط محیطی و جوی
- امکان افزایش دام به هر میزان و هر نوع
- جایگزینی کامل برای چرا در مراتع
نتایج و مزایای تولید علوفه هیدروپونیک
- مصرف بهینه آب (کاهش بیش از ۹۹ درصد)
- کاهش شدید مصرف انرژی
- عدم ضایعات بذر
- بیمه رایگان علوفه
- کاربرد بهینه زمین (کاهش بیش از ۹۰ درصد)
- عدم تخریب مراتع
- مصرف بهینه سرمایه
- صرفه‌جویی در زمان (کاهش بیش از ۸۰ درصد)
- افزایش کیفیت و کمیت علوفه
- استفادۀ بهینه از نیروی انسانی
- افزایش راندمان محصولات دامی (افزایش تا ۲۰)
- تأمین علوفه تازه، ارگانیک، ارزان و باکیفیت جهت انواع دام‌ها
تولیدمثل بز سانن
بزهای سانن معمولاً هرسال تولیدمثل می‌کنند و در هر دوره یک یا دو بزغاله تولید می‌کنند. لازم است از ماده‌های آبستن بسیار مراقبت شود.
محل نگهداری بز سانن
محل زندگی برای بزهای سانن بسیار حیاتی و مهم است؛ زیرا آن‌ها عاشق ماندن در سایه هستند و نور آفتاب شدید را نمی‌توانند تحمل کنند. همچنین یک مکان مناسب از آن‌ها در مقابل انواع شرایط نامطلوب و انواع بیماری‌ها محافظت می‌کند.
مراقبت
پرورش بز سانن بسیار آسان است. آن‌ها نیاز به مراقبت مخصوص و اضافی ندارند. شما می‌توانید آن‌ها را با حیوانات دیگر خود پرورش دهید. حتی یک کودک هم می‌تواند آن‌ها را پرورش دهد و از آن‌ها به‌آسانی مراقبت کند؛ اما مراقبت اضافی و مدیریت آن‌ها، سلامتی و تولید آن‌ها را افزایش می‌دهد.
نکات مهم نگهداری بز سانن
- همیشه غذای تازه باکیفیت خوب به بزهای خود بدهید که از مواد غذایی باارزش و غنی‌شده با عناصر ضروری غذا، تهیه‌شده باشد.
- عمل شیردوشی از بزها باید روزی دو بار انجام شود.
- سعی کنید اطراف مزرعه خود حصار بکشید و همیشه بزها را داخل مزرعه نگهداری کنید.
- اطمینان حاصل کنید که هوای تازه و نور داخل محل نگهداری آن‌ها تأمین می‌شود.
- محل نگهداری و تجهیزات مورداستفاده بزها را به‌طور منظم تمیز کنید.
- همیشه محل نگهداری را خشک نگهدارید.
- بزهای نر را از بزهای ماده جدا نگهدارید.
- از بزهای نر بالغ، ماده‌های باردار و بزغاله‌ها بسیار مراقبت کنید.
- برای بزها، آب تازه کافی و تمیز مهیا کنید.
- در صورت نیاز بلافاصله با دامپزشک تماس بگیرید.
واکسیناسیون
بزهای سانن بیماری خیلی خاصی ندارند و کمتر به بیماری‌های مسری مشترک بین دام‌های دیگر دچار می‌شوند.
هزینه واکسیناسیون آن‌ها هم گران نیست. حداکثر ۵ هزار تومان به ازای هر بز که برای یک سال کافی است.
نحوه مبارزه با انگل‌های خارجی در بز سانن
آلودگی بز به انگل‌های خارجی و آسیب‌ها و زیان‌هایی که از این نظر به دامدار وارد می‌شود، یکی از مسائل مهمی است که باید به آن توجه ویژه نمود و با استفاده از تجهیزات گوناگون نسبت به مبارزه با این انگل‌ها اقدام کرد.
در شرایط ایران بیشتر انگل‌های خارجی که در بز ایجاد ناراحتی و آسیب می‌کنند از انواع کنه‌ها هستند.
کنه‌ها چه از راه مکیدن خون و چه از لحاظ انتقال بیماری‌های پیروپلاسموز و بابزیوز خساراتی را به گله‌های بز وارد می‌سازند.
باید دانست جرب‌ها و سایر انگل‌هایی هم که در زیر پوست مستقر می‌شوند، مانند انگل‌های خارجی موجب ناراحتی بز می‌گردند و می‌توان با استفاده از حمام و تجهیزات دیگر این‌گونه انگل‌ها را نیز از بین برد.
در ادامه به روش‌های نظافت بزسانن می‌پردازیم.
حمام
در نوع ساده، حمام به‌صورت گودالی است که یک‌طرف آن دارای شیب تند و طرف دیگر دارای شیب ملایم است اصولاً ساختمان حمام از سه قسمت گذرگاه یا راهرو، حمام دارو یا حوضچه و استراحتگاه یا محل خشک شدن تشکیل شده است.
در نقاطی که امکان‌پذیر است، باید ترتیبی داد که دام پیش از آنکه به حوضچه وارد شود از راهرویی به طول ۳ تا ۵ متر و به عمق ۲۰ سانتی‌متر که آن را با آب پر کرده‌اند عبور کند تا ضمن نظافت پا از آلودگی سریع حمام ممانعت شود.
پخش یا اسپری
ساختمانی مشابه حمام دارد با این تفاوت که به‌جای حوضچه، محوطه‌ای را به شکل دایره یا مربع احداث می‌کنند و به‌وسیله پمپ‌های مخصوص محلول‌های دارویی را از مخزن آن با فشار قابل‌قبول روی تمام بدن دام پخش می‌نمایند.
دوش
در این روش محوطه‌ای احداث شده است که بزها به‌طور جداگانه وارد آن می‌شوند و محلول دارویی به‌وسیله دوش که در سقف محوطه نصب‌شده و روی بدن آن‌ها پاشیده می‌شود.
سم کمری (پور آن)
این سموم چند سالی است که وارد بازار شده و هیچ‌گونه مسمومیتی برای دام در بر ندارد. این سم مایع (محلول روغنی) برحسب وزن دام روی کمر بز، از ناحیه پشت شانه به‌طرف عقب تا انتها کشیده می‌شود.
نکته‌ی دیگر اینکه بهتر است واکسن‌های آگالاکسی و آنتروتوکسمی را تقریباً ۴۵ روز قبل از زایش به بزهای آبستن تزریق کرد تا سبب امنیت خوبی در بزغاله‌ها و مادرانشان در مقابل این بیماری‌ها ایجاد کند.
کلام آخر
به پایان مقاله‌ی بز سانن رسیدیم، امیدواریم که اطلاعات مفیدی به دست آورده باشید. منتظر مقالات بعدی واسط پت در مورد پرورش بز سانن و درآمد زایی از بز سانن باشید. شما نیز می‌توانید از طریق کامنت نظرات و دانسته‌های خود را با ما در میان بگذارید.
با مراجعه به سایت یا اپلیکیشن واسط کالا می‌توانید حیوانات خود از جمله بز سانن را با قیمت مناسب خرید و فروش نمایید.
منابع:
goats.extension.org
سلام من هفت راس بز سانن والپاین دارم اطلاعاتتان مفید وکاربردی بود متشکرم
قیمت بز وبزغاله نر وماده چند هستش می خواهم بخرم ممنون ازمطالب مفید
سلام. مطلبتون فوق العاده بود.
اطلاعات در مورد بز سانن بسیار کافی و عالی بود