جاروبرقی یکی از وسایلی هست که در زندگی آدمی وجود دارد. این وسیله باعث شده است که زندگی‌های راحت‌تر شود و جارو کردن سنتی کنار گذاشته شود. جاروبرقی که برای جمع‌آوری زباله و نظافت محیط به کار می‌رود با شکل‌ها و توان‌های مختلف تولید و به بازار مصرف ارائه می‌گردد. ما در این مطلب قصد داریم آشنایی با ساختار، علت‌های متداول خرابی و تعمیر جاروبرقی آن بپردازیم.
ساختمان و اجزاء تشکیل‌دهنده جاروبرقی
این وسیله ازنظر ساختمان به دو قسمت کلی تقسیم می‌شود که عبارت‌اند از:
اجزا الکتریکی جاروبرقی
الف) موتور
مهم‌ترین قسمت الکتریکی جاروبرقی را موتور آن تشکیل می‌دهد.
ب) مدارهای الکتریکی و الکترونیکی در جاروبرقی‌ها
ساده‌ترین نوع مدار الکتریکی جاروبرقی کلید (معمولاً دوحالته) روشن و خاموش و همچنین لامپ (در بعضی موارد) می‌باشد.
کلیدها از نوع فشاری بوده و سر راه فاز یا نول اصلی مدار قرار می‌گیرند. لامپ خبر در اکثر جاروها بااتصال کابل جارو به پریز برق روشن‌شده و بیانگر آمادگی دستگاه جهت آغاز به کار است.
در بعضی از جاروهای برقی، علاوه بر کلید اصلی تعبیه‌شده بر روی بدنه کلید دیگری نیز بر روی لوله مکنده وجود دارد که عمل روشن و خاموش نمودن دستگاه را از همان نقطه میسر می‌سازد. جاروهای مذکور درواقع مجهز به ترانس ایزوله هستند.
ترانس ایزوله یک رله مغناطیسی است که از سیم‌پیچ با اهم بالا به‌منظور ایجاد میدان مغناطیسی جهت جذب اهرم کلید استفاده نموده و علاوه بر اهرم از هسته فلزی و کلید متصل به اهرم تشکیل‌شده است با وصل کلید روی دسته جارو، مدار رله بسته‌شده و از آن جریان می‌گذرد. عبور جریان لازم جهت جذب اهرم را فراهم می‌آورد.
کلید ترانس ایزوله، تیغه‌های قوی جهت عبور فاز اصلی مدار را، داراست ازآن‌رو با بسته شدن کلید، فاز به موتور رسیده و ازآنجاکه نول قبلاً به موتور داده‌شده بود به کار میکند. هرگاه کلید روی لوله مکنده به حالت قطع درآید، مغناطیس رله قطع‌شده و فشار یک فنر، کلید رله را به حالت باز درخواهد آورد و موتور خاموش می‌شود. استفاده از ترانس ایزوله دو حسن را تو اما در بر خواهد داشت.
اجزا مکانیکی جاروبرقی
الف) بدنه دستگاه
شکل ظاهری قطعات مکانیکی جاروها برعکس قسمت الکتریکی از تنوع بسیار زیادی برخوردار است به‌طوری‌که هر سازنده برحسب طراحی خاص خود ساختمان خارجی دستگاه را می‌سازد. در ضمن هدف سازندگان این نوع وسیله این است که تا حد امکان تولیدشان ازنظر ظاهری با محصولات کارخانه‌های مشابه متفاوت باشد، درنتیجه نمی‌توان یک استاندارد واحد برای قسمت مکانیکی این وسیله اتخاذ کرده و به‌عنوان مسئله تعمیر و نگهداری مطرح ساخت، بنابراین یک نمونه را انتخاب کرده و به‌عنوان الگو موردبررسی قرار می‌دهیم بدنه دستگاه جاروبرقی معمولاً از دو قسمت اساسی تشکیل می‌شود:
یک قسمت دربرگیرنده موتور، کلید سیم‌جمع‌کن، لامپ خبر و احتمالاً مدار الکتریکی کنترل دور موتور و قسمت دیگر جایگاه قرارگیری کیسه‌زباله است. این دو قسمت توسط یک قفل و ضامن بازکننده از یکدیگر جدا می‌گردد؛ و مابین دو قسمت از فیلترهای مخصوص استفاده می‌شود تا هوای مکیده شده توسط جارو قبل از ورود به محفظه موتور از وجود ذرات غبار پاک گردد.
ب) سیم جمع کن
سیم‌جمع‌کن را می‌توان عضو مشترک قطعات الکتریکی و مکانیکی دانست. قسمت الکتریکی آن عبارت است از کابل برق و دوشاخه و پلاتین‌های اتصال برق به حلقه‌های مسی – شاخک‌های انتقال برق به داخل جارو. استفاده از سیم‌جمع‌کن، علاوه بر آنکه کابل برق دستگاه را در هنگام خاموشی ازنظر پنهان نموده و خطر آسیب رسیدن به آن را کاهش می‌دهد، در هنگام کار نیز جابجایی جارو را میسر می‌سازد. حال می‌خواهیم به سوال زیر پاسخ دهیم:
سیم جمع کن چگونه کار میکند؟
اساس کار به‌این‌ترتیب است که انتهای سیم رابط جارو در داخل سیم‌جمع‌کن به کنتاکت هایی بسته می‌شود که این کنتاکت ها به ریل‌های دوار متصل است. این ریل‌ها درواقع بر روی چرخ قرقره سیم‌جمع‌کن تعبیه‌شده و با کشیدن کابل به بیرون از جارو، همراه چرخ به گردش درمی‌آیند. برای آنکه ارتباط برق موتور با شبکه در این زمان (هنگام کشیدن کابل با حرکت جاروبرقی) قطع نشود شاخک‌های ثابت که به ریل پایین و دیگری به ریل بالا متصل‌اند در تمام لحظات ارتباط را حفظ نموده و ازآنجاکه حالت فنری دارند به ریل‌ها و درواقع سیم‌جمع‌کن اجازه چرخش می‌دهند و از سوی دیگر فاز و نول را دریافت نموده و به داخل جارو و موتور می‌رسانند.
ج) فیلتر جاروبرقی
با روشن شدن موتور جاروبرقی، هوا به داخل آن مکیده شده و زباله را جمع‌آوری میکند هوایی که به داخل جارو مکیده می‌شود علاوه بر زباله گردوغبار را نیز به همراه خواهد داشت. اگر ذرات غبار از هوای مکیده شده جدا نگردند، هوایی که از قسمت موتور خارج می‌شود به داخل منزل نفوذ نموده و محیط را آلوده می‌سازد.
برای رسیدن به این منظور سر راه هوای خروجی از کیسه و قبل از آنکه این هوا به قسمت موتور برسد از لایه‌های اسفنجی استفاده می‌شود. اسفنج فشرده درواقع نقش فیلتر را یا پاک‌کننده هوای خروجی را بر عهده دارد. اگر فیلتر بیش‌ازحد کثیف شود، هوا به‌سختی از آن عبور میکند ازآن‌رو لازم است در فواصل زمانی معین (متناسب با کارکرد جارو) نسبت به شستشوی آن اقدام نمایید. درواقع می‌توان گفت ازجمله عواملی که منجر به کاهش مکش جارو می‌شوند یکی کثیف بودن فیلتر است. در ادامه قصد داریم روش‌های تعمیر جاروبرقی را باهم بیاموزیم.
عیب‌یابی و تعمیر جاروبرقی
در زیر قصد داریم روش‌های تعمیر جاروبرقی و مشکلاتی که ممکن است پیش بیاید را بررسی نماییم:
۱) شش گزینه‌ی زیر می‌توانند دلیل برای روشن نشدن جاروبرقی باشند:
الف) برق نداشتن پریز
جهت رؤیت برق پریز، بهترین روش استفاده از ولت‌متر آوا متر است. رنج را بر روی ۲۵۰ ولت قرار داده و برق پریز را اندازه‌گیری نمایید. اگر مشکل از پریز است آن را رفع نماید
ب) معیوب شدن دوشاخه یا سیم رابط جاروبرقی
جهت رفع غیب بدنه جارو را بازنموده و به‌وسیله ولت‌متر رسیدن برق را به سیم‌جمع‌کن مشاهده نمایید. برای این آزمایش می‌بایست دوشاخه را وارد پریز نموده و چون دستگاه دارای برق است بسیار دقت نمایید. البته می‌توانید همان‌گونه که در مباحث قبل گفته‌شده این آزمایش را بدون اتصال دستگاه به برق نیز انجام دهید.
برای این کار، کافی است ورودی‌های سیم رابط به سیم‌جمع‌کن را به یکدیگر اتصال داده و اهم‌متر را درحالی‌که رنج بر روی ۱*R قرار دارد به دوشاخه متصل نمایید. اگر دوشاخه سیم رابط سالم باشند، عقربه منحرف‌شده و عدد صفر را نشان. در این آزمایش اگر مشکل از سیم رابط یا دوشاخه باشد، ابتدا دوشاخه را بررسی نمایید و سپس نسبت به تعویض سیم رابط اقدام کنید
ج) معیوب بودن سیم‌جمع‌کن
در اکثر موارد این‌گونه دیده می‌شود که برق وارد سیم‌جمع‌کن شده ولی به سبب عدم اتصال شاخک‌های سیم‌جمع‌کن به حلقه‌های گردان قرقره، فاز یا نول و گاهی هر دو وارد دستگاه نمی‌شوند و درنتیجه جارو روشن نخواهد شد. جهت رفع عیب کافی است شاخک‌ها راکمی به حالت عمود نزدیک نموده، سپس قرقره را بر روی آن‌ها قرار دهیم. درنتیجه این عمل حلقه‌های گردان بر شاخک‌ها فشار وارد نموده و آن‌ها را به‌طرف پایین می‌راند. حالت فنری شاخک‌ها، ارتباط بین آن‌ها و حلقه‌های گردان را من‌بعد ایجاد خواهد نمود.
د) معیوب بودن کلید قطع و وصل
برای تعمیر جاروبرقی در این شرایط جارو را از برق جدا نموده و به‌وسیله اهم‌متر کلید را تست نمایید. اگر کلید روشن باشد عقربه عدد صفر و در حالت خاموش کلید عقربه بی‌نهایت را نشان خواهد داد. در غیر این صورت کلید را تعویض نمایید.
و) سوخته بودن رله جاروبرقی
در جاروهایی که مجهز به رله هستند تا مدار رله بسته نشود و کلید قدرت آن متصل نشود، جارو روشن نمی‌شود برای تست رله بهترین روش آن است که سیم‌های متصل شده به کلید روی دسته جارو را ابتدا به‌وسیله اهم‌متر چک نمایید. سپس کلید روی دسته و در صورت سالم بودن آن‌ها خود رله را عملاً آزمایش می‌کنیم جارو را به برق متصل نموده و با یک پیچ‌گوشتی دسته عایق کلید قدرت رله را بندید. اگر جارو روشن نشد، عیب از رله نیست، اما اگر جارو روشن شد، سیم‌های رابط رله و یا ساختمان داخلی‌اش آسیب‌دیده است.
ز) قطع‌بودن سری موتور
همان‌گونه که در مبحث موتورهای یونیورسال آورده شده مدار این موتورها کاملاً سری است. اگر ارتباط یکی از اجزاء با سایرین قطع شود موتور روشن نخواهد شد. مثلاً اگر به سبب خرابی یکی از فنرها، زغال مربوطه به کلکتور نچسبد مدار سری موتور قطع است. اگر موتور را مستقلاً به برق‌زده‌اید و روشن نشده، آن را از برق جدا نموده و به‌وسیله اهم‌متر ارتباط یک، یک اجزاء را به سایرین موردبررسی قرار دهید و اگر در ارتباط کلی آن‌ها قطع‌شدگی دیده شود، مورد معیوب را رفع نمایید تا جارو روشن شود.
۲) چهار گزینه‌ی زیر می‌توانند دلیلی برای عدم قدرت موتور جاروبرقی باشند:
الف) کثیف‌بودن کلکتور
جهت تمیز نمودن کلکتور بهترین روش استفاده از تینرهای فرار قوی و یا بنزین است توصیه می‌گردد. برای تمیز کردن کلکتور از سمباده استفاده نکنید زیرا ممکن است ذرات مسی ساییده شده مابین شیار تیغه‌ها قرارگرفته و سبب اتصال آن‌ها به یکدیگر شود که درنتیجه آرمیچر خواهد سوخت. به هنگام شستشوی آرمیچر با مسواک و مواد فرار، آرمیچر را به‌گونه‌ای در دست بگیرید که کلکتور بر روی زمین قرارگرفته و محور آرمیچر به‌طرف بالا باشد. چون ریختن مواد پاک‌کننده روی سیم‌پیچ‌ها به آن‌ها آسیب می‌رساند به همین سبب می‌بایست سیم‌پیچ‌ها نسبت به کلکتور در سطح بالاتری قرار داشته باشند.
ب) معیوب بودن زغال
اکثراً پس از تعویض زغال قدرت موتور کاهش می‌یابد و علت آن است که قبل از جاگذاری زغال جدید، سطحی از زغال که می‌بایست در تماس با کلکتور باشد به حالت حلال درنیامده و چون به هنگام سایش شکل حلال به خود گرفته سبب کثیف شدن کلکتور شده؛ بنابراین قبل از جا زدن زغال جدید اجباراً می‌بایست حالت حلال را در سطح تماس زغال‌ها با کلکتور ایجاد نمود؛ و اگر اشتباهاً در جهت خلاف به گردش درآمده، کلکتور سطح زغال را از بین می‌برد و در گردش مجدد حتی در جهت درست ازآنجایی‌که نیاز است حالت حلالی زغال اصلاح شود. مدتی طول خواهد کشید تا جرقه‌های بین زغال و کلکتور از بین رفته و موتور به قدرت نامی خود دست یابد.
ج) معیوب بودن یاتاقان‌ها
آرمیچر به کمک یاتاقان‌ها قادر خواهد بود که به‌راحتی بچرخد و اگر بلبرینگ، ما با بوش‌ها خراب شوند، آرمیچر در حال چرخش دچار مشکل می‌شود. می‌توان بارویت سایش هسته فلزی آرمیچر که درنتیجه درگیری آرمیچر و کفشک‌های قبلی است به شکل یاتاقان‌ها پی برد و بلافاصله نسبت به عیب اقدام نمود.
د) نیم‌سوز بودن موتور جاروبرقی
یک موتور نیم‌سوز قدرت زیادی نداشته و بلافاصله داغ میکند.
موتور نیم‌سوز شده را می‌توان بدون بازنمودن جارو با اندازه‌گیری جریان مصرفی دستگاه تشخیص داد. جریان مصرفی یک موتور نیم‌سوز شده معمولاً یا چندین برابر جریان نامی دستگاه است و یا جریان مصرفی بسیار ناچیزی می‌کشد.
۳) در زیر علت‌های ضعیف بودن مکش جاروبرقی را بررسی می‌نماییم:
الف) پرشدن کیسه زباله
کیسه را تخلیه نموده و اگر از نوع پارچه‌ای است در فواصل زمانی معین آن را بشویید تا ذرات غبار از منفذهای پارچه خارج گردند.
ب) مسدود یا سوراخ‌شدن لوله‌های رابط جاروبرقی
جهت رفع عیب لوله‌های رابط مکش را از حیث ایجاد سوراخ در آن‌ها بررسی نمایید و اگر شیئی مانند پارچه و یا پلاستیک در آن‌ها گیر نموده، نسبت به خارج نمودنش اقدام نمایید. در بررسی لوله‌های مکنده همیشه به تمیز نمودن برس اصلی جارو توجه زیادی را معطوف دارید.
ج) کثیف‌بودن بیش از حد فیلتر
در مبحث اجزاء مکانیکی جارو به نقش و اهمیت فیلتر اشاره شد ازاین‌رو لازم است مرتب نسبت به تمیز نمودن فیلتر اقدام نمایید.
۴) در زیر علت‌های صدای زیاد جارو برقی را بررسی می‌نماییم:
الف) معیوب بودن پروانه
جارو را بازنموده و پروانه یا پروانه‌ها (بعضی از جاروها دارای دو پروانه هستند مانند جاروی الکترولوکس) را بازدید کنید و در صورت خرابی نسبت به تعویض پروانه معیوب اقدام نمایید.
ب) معیوب بودن بوش‌ها یا بلبرینگ‌ها
خرابی بلبرینگ و بوش سبب می‌شود آرمیچر با کفشک‌های قطب هسته درگیر شود ازآن‌رو صدای خشنی در کارکرد موتور بگوش می‌رسد. آن‌ها را بازدید کنید و یاتاقان معیوب را تعویض نمایید.
ج) معیوب بودن نگه‌دارنده‌های لاستیکی
در ماشین‌هایی چون جاروبرقی که معمولاً سرعت زیاد موتور لرزشی شدیدی را در بدنه ایجاد می‌نماید بین قطعات مختلف از رابط‌ها یا نگه‌دارنده‌های لاستیکی استفاده می‌کنند. خرابی این لاستیک‌ها سبب می‌شود جارو در هنگام کار صدای زیادی را ایجاد نماید. در صورت مشاهده این عیب لاستیک‌های معیوب را تعویض نمایید.
امیدواریم که روش‌های تعمیر جاروبرقی را که معرفی کرده‌ایم مفید بوده باشند.
شما می‌توانید جهت خرید و فروش انواع لوازم برقی خانه و آشپزخانه به اپلیکیشن واسط کالا مراجعه نمایید.
منبع: تعمیر لوازم‌خانگی