ورزش پاراگلایدر یکی از مفرح‌ترین و رقابتی‌ترین ورزش‌های ماجراجویانه بوده که از هنر پرواز با پاراگلایدر شکل‌گرفته است. در توصیف این ورزش می‌توان از یک وسیله پرنده سبک قابل‌حمل و پرواز آزاد سخن گفت که هیچ سازه صلب ندارد و با دویدن نیز می‌توان آن را به پرواز درآورد. خلبان در محلی به نام Harness قرار می‌گیرد که از بال‌های توخالی از جنس پارچه مصنوعی آویزان است. شکل و فرم انحنادار این بال نیز توسط اتصالات بین Harness و بال ایجاد می‌شود. فشار هوای واردشده از کانال‌های بین سطح‌رویی و زیرین بال، باعث شکل گرفتن مقطع آن جهت تولید نیروی برا و جریان یافتن نیروهای آیرودینامیکی از رو و زیر بال می‌شود.
آنچه در ادامه می‌خوانید
- نحوه‌ی استفاده از پاراگلایدر
- تاریخچه ورزش پاراگلایدر
- بال‌های افراشته
- آلات دقیق پرواز ورزش پاراگلایدر
- رادیو
- دستگاه موقعیت‌یاب جهانی
- ابزارهای مورداستفاده در ورزش پاراگلایدر
- فیزیک پرواز و کنترل
- نحوه‌ی پرتاب در ورزش پاراگلایدر
- اوج‌گیری در ورزش پاراگلایدر
- پروازهای دوربرد
- تئوری پرواز در ورزش پاراگلایدر
- سرعت هوایی
- مقطع بال
- واماندگی در ورزش پاراگلایدر
نحوه‌ی استفاده از پاراگلایدر
قابل‌حمل بودن این وسیله پرنده، عزیمت به محل پرواز حتی انتخاب محل فرود را ساده ساخته است. گلایدر آویز که ایران با نام کایت شناخته می‌شود نزدیک‌ترین ورزش به پاراگلایدر است. وجود تفاوت‌های ظاهری نحوه شروع پرواز و لذت آن‌ها یکسان است معمولاً خلبان‌های پاراگلایدر و کایت در هر دو زمینه مهارت دارند. پاراگلایدر سواری با موتور یا همان پاراموتور نیز شامل پرواز با انواع پاراگلایدر است که مجهز به یک موتور هستند.
شاخه‌ای از این ورزش مختص سرعت است. در این ورزشی که از پاراگلایدر با بال‌های کوچک‌تر استفاده می‌شود صرفاً دستیابی به‌سرعت مطرح است و بعضاً این وسیله پرنده توان اوج‌گیری را نخواهد داشت. خلاصه این ورزش مال دویدن مسابقه‌دهنده در مسیر اولیه بلند شدن و کسب سرعت بوده البته ممکن است در مسیر دویدن زمین نیز لمس شود و چون فقط کسب سرعت مهم است اوج‌گیری در آنجایی نخواهد داشت.
تاریخچه ورزش پاراگلایدر
در سال ۱۹۵۲ میلادی فردی به نام «دومینا جالبرت» چتر سقوط آزاد و هدایت‌پذیر را با تعبیه کانال‌های هوا روی چتر و به‌کارگیری کنترل سمتی، گامی به جلو برد. در سال ۱۹۵۴ «والتر نیومارک» در مقاله‌ای که در مجله Flight آن زمان چاپ شد، به‌طور تخمینی محاسبه کرده بود که چه زمانی یک خلبان گلایدر و یا کایت می‌تواند با دویدن از روی تپه و یا شیب دامنه کوه به پرواز دربیاید.
در سال ۱۹۶۱ یک مهندس فرانسوی به نام «پیر لمیون» یک چتر پیشرفته را تولید کرد که منجر به تولید محصولی به نام Para Commander یا به‌اختصار PC شد. این وسیله در انتها و طرفین چتر خود، منافذی داشت که آن را هدایت‌پذیر ساخته بود.
در سال ۱۹۶۳ بار دیگر آقای «جالبرت» وسیله‌ای به نام «پارافویل» را ابداع کرد. پارافویل دارای شبکه‌ای از کانال‌های ورودی هوا بود که در لبه حمله قرار داشته و لبه فرار آن نیز بسته بود. این کانال‌ها باعث میشد که با ورود هوا، شکل اصلی پارافویل مشابه مقطع بال هواپیما، شکل بگیرد. وی توانست پارافویل را به‌عنوان یک اختراع در ۱۰ ژانویه ۱۹۶۳ میلادی در آمریکا به نام خود ثبت کند.
بال‌های افراشته
بال پاراگلایدر یا کانوپی در علم آیرودینامیک به نام ایرفویل هوایی شناخته می‌شود. این نوع بال از دو سطح پارچه‌ای رویی و زیرین تشکیل‌شده که بین دو سطح مورداشاره یک ساختار داخلی قرار دارد و کانال‌های ورود هوا را در سراسر بال شکل می‌دهد. وقتی هوا وارد این کانال‌ها می‌شود، این بال به شکل استاندارد خود (مانند قطره اشک) رسیده و باعث بالا رفتن پاراگلایدر می‌شود. بال پاراگلایدرهای مدرن از مواد غیر متخلخل مانند پلی‌استر و یا پارچه‌های نایلونی ساخته می‌شود. در برخی از مدل‌های پیشرفته و مدرن پاراگلایدر که از سال ۱۹۹۰ به بعد مطرح شدند، برخی از کانال‌های ورودی واقع در لبه حمله پوشیده شده بودند و برای ورود هوا به داخل آن‌ها از منفذهایی که در دیواره بین کانال‌ها تعبیه‌شده، استفاده می‌شود.
آلات دقیق پرواز ورزش پاراگلایدر
هنگامی‌که برادران «رایت» برای نخستین بار پرواز کردند، جز یک نشان‌دهنده دورسنج موتور و روغن و بنزین، چیز دیگری به همراه نداشتند اما امروزه یک خلبان پاراگلایدر هم برای حفظ ایمنی خود به وسایل کنترل و هدایت و ناوبری مجهز است. بیشتر خلبانان از رادیوی ارتباطی، دستگاه سنجش نرخ صعود Variometer و به‌طور گسترده‌ای از دستگاه GPS بهره می‌برند. یکی از اصلی‌ترین ابزارها برای تشخیص ارتفاع و یا صعود و یا کاهش ارتفاع Variometer است. این ابزار بیشتر در گلایدرها کاربرد داشت و اکنون انواع دیجیتالی آن توسط پاراگلایدر به‌کاربرده می‌شود.
هدف اصلی این دستگاه آگاه‌سازی خلبان از حالت صعود و یا کاهش ارتفاع گلایدر است. این وسیله علاوه بر نمایش جهت صعود و یا فرود، نوعی سیگنال صوتی تولید می‌کند که در صورت ورود به هوای گرم و اوج‌گیری صدای متصل بیپ بیپ به گوش می‌رسد که با افزایش نرخ اوج‌گیری زیرتر می‌شود. در صورت خروج از جریان هوای بالارونده، این صدا به سمت بم و کُند شدن پیش می‌رود. نمونه‌های مدرن این وسیله قادر به‌اندازه گیری نرخ صعود و یا نزول حتی به کوچکی یک سانتی‌متر بر ثانیه نیز هستند. شنیدن صدای ممتد و زیر، خلبان را مطمئن خواهد ساخت، درون و مرکز جریان بالارونده قرار دارد و با انجام دور زدن‌های متوالی می‌تواند تا هزاران متر از سطح زمین اوج بگیرد.
رادیو
در ورزش پاراگلایدر رادیو برای ارتباط با دانشجوی پرنده و یا ارتباط با دیگر خلبانان کاربرد بسیار دارد. در بعضی موارد خلبانان در صورت پرواز در نزدیکی فرودگاه‌ها می‌توانند با این وسیله با برج کنترل نیز ارتباط برقرار کنند. بااین‌حال بیشتر خلبانان، یک تلفن همراه نیز دارند که در صورت فرود درجایی غیر از محل پیش‌بینی‌شده، بتوانند با دوستان خود تماس برقرار کرده و موقعیت خود را اطلاع دهند.
دستگاه موقعیت‌یاب جهانی
GPS برای انجام پروازهای رقابتی، یکی از مهم‌ترین ابزارهای موردنیاز است، چراکه با ثبت مسیر طی شده توسط خلبان می‌تواند به‌عنوان مدرکی دال بر طی‌کردن مسیر مسابقه از سوی خلبان ارائه شود. تحلیل مسیر ثبت‌شده پرواز نیز می‌تواند برای تحلیل تکنیک‌های خلبانی به کار رود. در پروازهایی که در ارتفاع‌های بالاتر در ورزش پاراگلایدر صورت می‌گیرد، این دستگاه برای تصحیح مسیر پرواز در صورت وجود بادهای شدید کاربرد دارد و از تجاوز خلبانان به حریم‌های هوایی محدودشده نیز جلوگیری می‌کند.
همچنین در صورت انجام پرواز تیمی، اعضای تیم در صورت فرود در منطقه ناشناس سردرگم نخواهند شد، چراکه می‌توانند مختصات منطقه فرود را شناسایی و به دیگر اعضا اعلام‌کننده ترکیب دستگاه GPS و Variometre باعث می‌شود که مسیر پرواز سه‌بعدی پرواز را استخراج نموده و آن را تحلیل کرد.
ابزارهای مورداستفاده در ورزش پاراگلایدر
در زیر چند ابزار مهم که در ورزش پاراگلایدر موردنیاز می‌باشند را معرفی می‌کنیم:
الف) ترمز (Brakes)
دسته‌های کنترلی که در دستان خلبان دارد، به نام Brakes شناخته می‌شوند که به لبه حمله بال در سمت چپ و راست متصل هستند. این وسیله اصلی‌ترین و مهم‌ترین ابزار کنترل پاراگلایدر برای تعیین جهت و چرخش آن پیش از فرود است.
ب) جابه‌جایی وزن
برای تعیین جهت حرکت پاراگلایدر، خلبان علاوه بر استفاده از بندهای Brakes از طریق جابه‌جایی مرکز ثقل بدن و با تحرک خود به این امر کمک می‌کند. هنگامی‌که نیاز به تغییر مسیرهای کوچک باشد و نمی‌توان از این بندها استفاده کرد، جابه‌جایی وزن به‌تنهایی نیز می‌تواند برای کنترل مورداستفاده قرار بگیرد.
ج) نقش اهرم سرعت (Speed Bar) در ورزش پاراگلایدر
این ابزار توسط پای خلبان کنترل می‌شود و به لبه حمله بال پاراگلایدر متصل است. این ابزار برای افزایش سرعت استفاده می‌شود که عملکرد آن از طریق کاهش زاویه حمله بال پاراگلایدر و یا همان چتری که بر فراز آن قرار دارد صورت می‌پذیرد. به یاد داشته باشیم که نخ‌های Brakes تنها قادر به کاهش سرعت پاراگلایدر از میزان سرعت بهینه پرواز هستند.
فیزیک پرواز و کنترل
در این قسمت مقدمه‌ای در ارتباط با مراحل پرواز پاراگلایدر ارائه‌شده و سپس با ارائه شرحی از مبانی پرواز و علم آیرودینامیک به تشریح نحوه پرواز و کنترل پاراگلایدر و قوانین و مقررات هوایی پرداخته‌شده است.
نحوه‌ی پرتاب در ورزش پاراگلایدر
پرتاب، نخستین مرحله از پرواز ورزش پاراگلایدر است که با دویدن خلبان روی زمین صورت می‌پذیرد. البته در مورد پاراموتورها، خلبان نیاز بد دویدن ندارد چراکه نیروی موتور وی را به سمت جلو هل می‌دهد؛ مانند سایر وسایل هواپیمایی بدون موتور، پرتاب پیش از پرواز پاراگلایدر نیز به سمت روبه‌رو به باد انجام می‌شود. بسته به‌سرعت باد، نحوه پرتاب پاراگلایدر متفاوت خواهد بود که شامل پرتاب رو به باد و پرتاب پشت به باد است.
پرتاب رو به باد
در مواقعی که سرعت باد کم است، با دویدن خلبان به سمت باد، هوا به درون کانال‌های هوا واقع در لبه حمله می‌رود و فشار هوای ایجادشده در اثر دویدن خلبان به داخل این کانال‌ها رفته و باعث باد شدن و شکل گرفتن بال می‌شود.
پرتاب در جهت عکس باد
در مواقعی که باد شدید می‌وزد در ابتدا خلبان رو به باد می‌ایستد تا هوا به درون بال‌ها رفته و شکل بال برای پرواز را به خود بگیرد، س پس خلبان پشت به باد قرارگرفته و دویدن را آغاز می‌کند.
اوج‌گیری در ورزش پاراگلایدر
براثر تابش خورشید به سطح زمین و متعاقباً گرم شدن آن، برخی عوامل زمینی گرمای بیشتری را نسبت به سایر عوامل جذب می‌کنند مانند صخره‌های سنگی و یا ساختمان‌های بلند و درازای این جذب زیاد باعث تولید جریان‌های هوای گرم در اطراف خود می‌شوند که این جریان‌ها به سمت بالا می‌روند. هنگامی‌که یک خلبان بتواند یک ستون هوای گرم بالارونده را پیدا کند، باید سعی کند تا با انجام پروازهای گردشی در پیرامون این ستون، خود را همواره داخل آن حفظ کرده و ارتفاع خود را افزایش دهد.
هر چه به مرکز این ستون هوا نزدیک‌تر باشد، نرخ اوج‌گیری نیز بیشتر خواهد بود. در اینجا استفاده از ارتفاع‌سنج به حفظ موقعیت درون جریان بالارونده کمک می‌کند. بیرون از جریان بالارونده، جریان پایین‌رونده قوی وجود دارد، همچنین هنگامی‌که خلبان بخواهد وارد یک جریان بالارونده قوی شود تا شدن لبه‌های بال و بروز سانحه محتمل است. این موارد جریان‌های بالارونده و به دست آوردن مهارت در حفظ پاراگلایدر در این جریان را سخت می‌کند اما با افزایش مهارت می‌توان آن‌چنان از این نوع جریان‌ها سود جست که تا ارتفاع تشکیل ابرها نیز پرواز کرد.
پروازهای دوربرد
در ورزش پاراگلایدر هر خلبان پس از پیدا کردن مهارت‌های لازم درزمینه‌ی استفاده از جریان‌های بالارونده هوای گرم می‌تواند از یک مجموعه جریان به مجموعه دیگر برود و بدین ترتیب پروازی طولانی را تجربه کند. جریان‌های بالارونده هوای گرم بر سر قسمت‌هایی که تولید این جریان از آن‌ها شروع می‌شود، پیدا خواهند شد مانند برخی عوارض زمینی و باوجود ابرهای کومولوس که در حقیقت محل ابر نقطه بالا این جریان را نشان می‌دهد، شامل جریان هوای گرم و مرطوب که در اثر صعود به ارتفاع بالاتر و بروز پدید چگالش تبدیل به ابر شده است. در بسیاری از مناطق پروازی، خلبانانی که قصد انجام چنین پروازهایی را دارند باید آشنایی عمیقی با قوانین هوانوردی داشته و همچنین باید با قوانین پرواز و نقشه‌های هوانوردی و مناطق و محدوده‌های پروازی کاملاً آشنا باشند.
تئوری پرواز در ورزش پاراگلایدر
هر هواپیمایی که در هوا پرواز می‌کند، باید برای جبران وزن سازه و سرنشین، قادر به تولید نیرویی به‌اندازه وزن و در جهت مخالف آن باشد که همگان این نیرو را به نام نیروی برا می‌شناسند. در مورد کایت‌ها و پاراگلایدرها که به‌نوعی یک بال پرنده هستند این نیرو وقتی تولید می‌شود که با سرعت معینی در هوا حرکت کنند و محور طولی آن‌ها با مسیر حرکت دارای زاویه باشد. سرعت حرکت در میان جریان هوا به نام «سرعت هوایی» نامیده می‌شود و زاویه بین محور طولی جسم و مسیر پرواز نیز «زاویه حمله» نام دارد.
سرعت هوایی
درست پس از برخاستن پاراگلایدر، خلبان آن با قرار دادن پرنده در یک مسیر با زاویه منفی نسبت به افق سعی می‌کند تا سرعت هوایی خود را حفظ کند. در این راستا مؤلفه‌ای از نیروی وزن در نقش نیروی جلوبرنده وارد عمل می‌شود. مشابه یک اسکی‌باز با دوچرخه‌سوار که برای پایین آمدن از یک تپه از هم قانون فیزیک پیروی می‌کند.
مقطع بال
هرگونه صفحه تخت، اگر نسبت به یک جریان هوای عبوری، تحت یک زاویه کوچک و مثبت قرا داده شود (زاویه حمله) تولید نیروی برا خواهد کرد. تنها دلیل ساده‌ی این امر، ایجاد اختلاف فشار بین سطح زیرین و رویی صفحه ناشی از زاویه قرارگیری جسم نسبت به مسیر جریان هوا است. این نیروی عکس‌العمل سطح نیز خود به دو مؤلفه تقسیم می‌شود که یک مؤلفه بر راستای جریان هوا عمود است و از آن به نام نیروی برا یاد می‌شود و مؤلفه دیگر آن درست ۱۸۰ درجه با مسیر حرکت جسم اختلاف دارد که نیروی درگ و پسا نامیده می‌شود. نیروی پسا همانند نیروی اصطکاک برای اجسام متحرک روی زمین عمل می‌کند.
نکته
بااین‌حال هرگونه صفحه تخت نیز برای تولید نیروی برا بهینه نیست، چراکه نسبت نیروی برا به پسای تولیدشده بسیار کم است و چنانچه در زاویه حمله‌ای که این نیرو تولید می‌شود اندکی تغییر به وجود بیاید، نیروی برا به‌کلی از بین خواهد رفت. یک ایرفویل یا اصطلاحاً مقطع بال بهینه برای تولید نیروی برا دارای خمیدگی در سطح‌رویی خود است که این امر باعث تولید اختلاف فشار بیشتر در جریان گذرنده از سطح زیرین نسبت به سطح‌رویی شده و نسبت به تغییر زاویه حمله و یا زاویه‌ای که بال در آن زاویه نسبت به جریان هوا عبور می‌کند، حساسیت کمتری دارد. با دقت در مقاطع بال‌های پاراگلایدرها و کایت‌ها درمی‌یابیم که اکثراً از یک‌شکل پایه استفاده کرده و مانند تمامی هواپیماها، از گلایدر تا جامبوجت های مدرن، از مقطع مشابهی برخوردار هستند که البته شکل آن‌ها برای استفاده‌های خاصی، بهینه‌سازی شده است.
واماندگی در ورزش پاراگلایدر
در ورزش پاراگلایدر با پایین دادن لبه فرار بال توسط خلبان، سرعت کاهش خواهد یافت که در حقیقت زاویه حمله جسم پرنده نسبت به جریان افزایش پیداکرده است، اگر به روند کاهش سرعت ادامه داده شود، در نقطه‌ای معین دیگر امکان کاهش سرعت و به‌بیان‌دیگر افزایش زاویه حمله وجود نخواهد داشت. در این زاویه که زین پس‌ازآن به‌عنوان زاویه حمله بحرانی یاد می‌شود، جریان هوا که تا قبل از رسیدن جسم پرنده به این زاویه روی آن به‌راحتی عبور می‌کرد، حال در اثر بروز تلاطم از سطح بال جداشده و با برهم زدن اختلاف فشار بین سطح‌رویی و زیرین آن، باعث از بین رفتن نیروی برا می‌شود. این فرآیند مفهوم واماندگی است.
اثرات واماندگی
کایت‌ها طوری طراحی‌شده‌اند که به‌طور خودکار، از حالت واماندگی خارج می‌شوند اما برای صورت پذیرفتن این فرایند، جسم پرنده باید نسبت به سطح زمین ارتفاع داشته باشد. در حالت واماندگی کامل، دماغه به‌شدت به سمت پایین منحرف می‌شود و در حدود ۵۰ پا از ارتفاع پرواز به‌سرعت کاهش می‌یابد، اما شیرجه کایت به سمت پایین باعث به دست آوردن سرعت و تولید دوباره نیروی برا می‌شود. در ورزش پاراگلایدر موضوع اندکی فرق می‌کند. در پاراگلایدرهای مدرن به دلیل آنکه نمی‌شود رفتار آن‌ها را پس از واماندگی حدس زد، خلبانان تلاش دارند تا از بروز هرگونه واماندگی جلوگیری کنند. به‌این‌ترتیب که از اعمال کنترل شدید مانند پایین کشیدن سریع دسته‌های کنترل دوری می‌کنند.
اگر قصد خرید و فروش وسایل تفریحی موردنظر خود نظیر پاراگلایدر را دارید می‌توانید به اپلیکیشن واسط کالا مراجعه نمایید و اینکار را بدون دردسر انجام دهید.
منبع: ماهامه نوآور.
خیلی ورزش هیجان انگیز و باحالیه کاش امکانتش تو شهرمون وجود داشت و میشد برم یاد بگیرم
من هر وقت تمرین پاراگلایدرها رو توی شهرمون میبینم دلم میخاد یاد بگیرم این ورزش رو ولی وقتی سراغ قیمت هاش میرم پشیمون میشم.خرید تجهیزاتش برای یک کارمند ساده مثل من سنگینه.