کفش کوهنوردی(hiking boot) یا چکمه کوهنوردی (کفش مخصوص کوهنوردی) کفشی است که به‌طور خاص برای محافظت از پا و مچ پا هنگام فعالیت‌های پیاده‌روی در فضای باز مانند کوهنوردی طراحی‌شده است. آن‌ها همچنین یکی از مهم‌ترین وسایل تجهیزات کوهنوردی هستند، زیرا ویژگی‌های کفش کوهنوردی ازجمله کیفیت و دوام آن‌ها می‌تواند توانایی یک کوهنورد را در پیمودن مسافت‌های طولانی بدون آسیب‌دیدگی بهبود بخشد.
چکمه‌های کوهنوردی
چکمه‌های کوهنوردی به‌گونه‌ای ساخته‌شده‌اند که بتوان از آن‌ها برای پیاده‌روی در مسافت‌های قابل‌توجهی از زمین‌های ناهموار استفاده کرد و درعین‌حال با پوشیدن آن‌ها در درازمدت احساس ناراحتی نکرد. برای کوهنوردی از چکمه‌هایی که از پا و پاشنه کوهنورد محافظت می‌کنند، توصیه می‌شود. چکمه‌های پیاده‌روی از مچ پا پشتیبانی می‌کنند و نسبتاً سفت هستند.
یک گزینه که کمتر مورد توجه قرار می‌گیرد، استفاده از کفش‌های نسبتاً سبک با کفی نازک است. کفش برای اینکه ایجاد تاول و درد نکند، نه باید خیلی گشاد باشد و نه خیلی تنگ. جوراب‌های کوهنوردی ضخیم که باعث عرق کردن پا می‌شوند، گرما و رطوبت ایجاد کرده و باعث ناراحتی می‌شوند، بنابراین توصیه می‌شود از جورابی نسبتاً نازک که تنها بین پا و کفش قرار می‌گیرد، استفاده کنید.
بیشتر چکمه‌های کوهنوردی همچنین برای فعالیت‌های دیگر در فضای باز مانند صخره‌نوردی، پیاده‌روی، کوهنوردی و شکار طراحی‌شده‌اند. در ادامه مقاله با واسط پت همراه باشید تا با ویژگی‌های کفش کوهنوردی آشنا شوید.
انواع کفش‌های کوهنوردی
کفش‌های تریل (trail shoes) برای پیاده‌روی در آب‌وهوای خشک، در مسیرهای کاملاً محکم، ناهموار یا سنگلاخی ساخته می‌شوند. آن‌ها برای بسیاری از پیاده‌روی‌های روزانه مناسب هستند.
کوهنوردان تریل (trail hikers) برای شیب‌های تندتر و مسیرهای گل‌آلود هستند. در مواردی که مناسب‌ترین بوت، پوشیدن چکمه‌ای سبک است، از آن‌ها استفاده می‌شود. در ویژگی‌های کفش کوهنوردی، کفش‌های کوهنوردان تریل نیز محکم، با برشی بالاتر و ضد آب هستند. این چکمه‌ها مچ پا را در مقابل سنگ‌های بیرون زده و موانع مسیر کوهنوردی را ثابت نگه‌داشته و از آن محافظت می‌کنند. این ویژگی در این کفش‌ها بیشتر از کفش‌های کوهنوردی نمود پیداکرده است.
چکمه‌های پیاده‌روی کوهستانی یا کوهنوردی برای پیاده‌روی در کوه و تپه و برای کوهنوردی طراحی‌شده‌اند. برای راه رفتن روی یخچال‌ها یا برف‌های سفت شده، می‌توان کرامپون ها را به آن‌ها متصل کرد. آن‌ها بسیار قوی، بادوام و دارای کفی سفت هستند تا از مچ پا در مسیرهای صخره‌ای دشوار پشتیبانی و محافظت کنند. چکمه‌های کوهنوردی معمولاً بلندتر و سفت‌تر از کفش‌های کوهنوردی هستند. این کفش‌ها از عایق و همچنین پشتیبانی و محافظت برخوردار هستند.
قسمت‌های مختلف کفش کوهنوردی
بخش رویی قسمت بالایی یک چکمه کوهنوردی برای محافظت و حمایت از پا با یک تنه کاملاً مناسب در نظر گرفته شده است. از ویژگی‌های کفش کوهنوردی در قسمت رویه باید ضد آب و نفوذناپذیر باشد، اما به پا اجازه نفس کشیدن دهد تا از ایجاد رطوبت بیش‌ازحد در پا و درنتیجه ایجاد تاول و ناراحتی‌های دیگر جلوگیری کند.
زیره
چکمه‌های کوهنوردی دارای کفی‌های لاستیکی محکم برای ایجاد اصطکاک و جلوگیری از لیز خوردن روی هر سطحی هستند. قوس کف پا شوک یا ضربه را جذب کرده و تغییر مسیر می‌دهد.
زبانه
به فلپ ها و یا قسمتی که ورودی قسمت فوقانی را می‌پوشاند، زبانه گفته می‌شود. این بخشی است که به زیر بندها می‌رود. از ویژگی‌های کفش کوهنوردی این است که زبانه‌ها در کفش برای اطمینان از عدم ورود آب و گردوخاک به چکمه‌ها است.
آسترها و روکش‌ها
آسترها و روکش‌ها محافظت و راحتی بیشتری را برای پا ایجاد می‌کنند.
کفی
کفی پایین‌ترین قسمت داخلی است که پا روی آن قرار می‌گیرد. کفی‌هایی که کاملاً مناسب پاهای کوهنورد هستند، حداکثر پشتیبانی و تعادل را تضمین می‌کنند.
شنک‌ها
شنک‌ها (Shanks) صفحات پلاستیکی یا فلزی سفت تعبیه‌شده در کف کفش هستند. چکمه‌ها با ساق‌های کامل، سه‌چهارم یا نیمه بلند ساخته می‌شوند. از ویژگی‌های کفش کوهنوردی این است که ساق بلندتر، چکمه‌های محکم‌تری را ایجاد می‌کنند.
یقه‌های اسکرای
یقه‌های اسکرای (Scree Collars) از تاندون آشیل و مچ پا در برابر تاول زدن محافظت می‌کند.
اتصالات کرامپون
اتصالات کرامپون (Crampon Connections) روی چکمه‌ها پوشیده می‌شوند تا به هنگام راه رفتن بر روی برف و یخ اصطکاک مناسبی ایجاد کرده تا از لیز خوردن کوهنورد جلوگیری کند.
چکمه‌های پلاستیکی
از ویژگی‌های کفش کوهنوردی این است که بیشتر آن‌ها از چرم ساخته‌شده‌اند. گاهی اوقات دارای پوشش ضد آب قابل‌تنفس هستند، مانند Gore-Tex. بااین‌وجود، کفش‌ها با چکمه‌های لاستیکی در ضد آب بودن و همچنین سریع خشک شدن قابل‌مقایسه نیستند. خشک نگه‌داشتن کفش‌ها در حین عبور از رودخانه‌ها بسیار مشکل خواهد بود، اما چکمه‌های لاستیکی برای عبور از رودخانه بسیار عالی خواهند بود.
اگرچه چکمه‌های لاستیکی بندداری وجود دارد که برای اهداف پیاده‌روی طراحی‌شده‌اند، اما استفاده از آن‌ها برای کوهنوردی و حتی پیاده‌روی‌های طولانی‌مدت فکری عاقلانه به نظر نمی‌رسد. زیرا پاها نمی‌توانند تنفس و تعریق زیادی داشته باشند؛ که می‌تواند منجر به مشکلات پا مانند تاول، عفونت‌های قارچی و پای ترانشِ شود. این معایب هرگونه مزیت چکمه‌های لاستیکی در جلوگیری از رطوبت خارجی را نفی می‌کند. بااین‌حال چکمه‌های کوهنوردی غیر لاستیکی بسیار گران هستند و نیاز به مراقبت بیشتری دارند.
چگونه چکمه‌های کوهنوردی را انتخاب کنیم؟
انتخاب چکمه‌های کوهنوردی مناسب شبیه یک فرآیند خواستگاری است. از ویژگی‌های کفش کوهنوردی این است که چکمه‌های پیاده‌روی رویایی شما باید با نحوه کوهنوردی و محل آن به‌طور کاملاً مناسب هماهنگ شوند. بنابراین قبل از گره زدن بندها و راه افتادن، باید مطمئن شوید که کاملاً مناسب هستند.
مدل و اجزای سازنده
شما یک انتخاب گیج‌کننده دارید، از کفش‌های پیاده‌روی فوق‌العاده سبک تا کفش‌های کوهنوردی حرفه‌ای. دانستن اطلاعات بیشتر در مورد قسمت‌های بالا، میانی، پایین، کفی، زیره و سایر قسمت‌های کفش، می‌تواند به شما در انتخاب اصلح کمک کند.
هیچ‌وقت کسی عاشق یک جفت چکمه نامتناسب نخواهد شد. بنابراین برای داشتن تاول یا راحتی وقت کافی بگذارید تا بتوانید بهترین و متناسب‌ترین کفش را انتخاب کنید.
انواع چکمه‌های پیاده‌روی و کوهنوردی
از ویژگی‌های کفش کوهنوردی این است که مدل‌های کم برش با کفی میانی انعطاف‌پذیر برای پیاده‌روی روزانه عالی هستند. برخی از کفش‌های فوق سبک حتی ممکن است به‌عنوان کفش‌های مخصوص رانندگی در سفرهای طولانی انتخاب شوند.
چکمه‌های پیاده‌روی روزانه
این مدل‌ها از مدل‌های متوسط تا برش بالا است و برای پیاده‌روی‌های یک روزه یا مسافرت‌های کوتاه همراه با کوله‌پشتی با بارهای سبک در نظر گرفته‌شده است. آن‌ها اغلب به‌راحتی خم می‌شوند، اما از پشتیبانی و دوام چکمه‌های کوله‌پشتی تنومند برخوردار نیستند.
چکمه‌های کوله‌پشتی
این کفش‌ها برای حمل بارهای سنگین‌تر در سفرهای چندروزه به هنگام گردشگری در کشورها طراحی‌شده‌اند. اکثر آن‌ها برش بلندی دارند که برای حمایت از بالای مچ پا بسیار عالی هستند. از ویژگی‌های کفش کوهنوردی و چکمه‌های کوله‌پشتی این است که باوجود ویژگی‌هایی نظیر دوام و پشتیبانی و نیز با کفی‌های میانی سخت‌تر نسبت به کفش‌های سبک‌تر، این نوع کفش برای مسافرت‌های خارج و نیز کوهنوردی بسیار مناسب هستند.
مواد استفاده شده در کفش کوهنوردی
مواد استفاده‌شده در تهیه کفش، بر وزن، تنفس، دوام و مقاومت آن در برابر آب تأثیر می‌گذارد. موادی که برای رویه کفش کوهنوردی استفاده می‌شود شامل چرم تمام‌دانه، چرم خردشده، چرم نوبوک، چرم مصنوعی، غشای ضد آب، وگان و عایق می‌باشد.
چرم تمام‌دانه
چرم تمام دانه کامل دوام و مقاومت زیادی در برابر سایش دارد و ضد آب بسیار خوبی نیز است. بیشتر در چکمه‌های کوله‌پشتی ساخته‌شده برای سفرهای طولانی، بارهای سنگین و زمین‌های ناهموار استفاده می‌شود. به‌اندازه ترکیبات چرمی نایلون، اسپلیت دانه‌سبک و قابل‌تنفس نرم نیست. از ویژگی‌های کفش کوهنوردی این است که قبل از شروع یک سفر طولانی، مدت‌زمان کافی برای انعطاف‌پذیری و شکست لازم دارد.
چرم خردشده
چرم خردشده معمولاً با مش نایلون یا نایلون ترکیب می‌شود و یک بوت سبک ایجاد می‌کند که قابلیت تنفس عالی دارد. چرم خرد شده از قسمت بیرونی صاف و قسمت داخلی زبر است. مزیت آن هزینه کمتر آن است، بااین‌حال، نقطه‌ضعف آن مقاومت کمتر در برابر آب و سایش است (اگرچه بسیاری از آن‌ها دارای آسترهای ضد آب هستند).
چرم نوبوک
چرم نوبوک چرمی تمام‌دانه است که برای شبیه شدن به جیر پوسته‌پوسته‌شده است. بسیار مقاوم است و در برابر آب و سایش مقاومت می‌کند. همچنین نسبتاً انعطاف‌پذیر است. از ویژگی‌های کفش کوهنوردی با لایه رویی نوبوک این است که بااین‌وجود زمان زیادی برای منعطف شدن قبل از پیاده‌روی طولانی‌مدت نیاز دارد.
مصنوعی
پلی استر، نایلون و اصطلاحاً چرم مصنوعی همه معمولاً در چکمه‌های مدرن یافت می‌شوند. آن‌ها سبک‌تر از چرم هستند، زودتر می‌شکنند، سریع‌تر خشک می‌شوند و معمولاً هزینه کمتری دارند. نکته منفی به دلیل دوخت بیشتر قسمت بیرونی بوت، ممکن است زودتر سایش نشان دهند.
غشای ضدآب
از ویژگی‌های کفش کوهنوردی با غشای ضد آب این است که چکمه‌ها و کفش‌هایی که به‌عنوان ضد آب شناخته می‌شوند، رویه کفش از موادی ساخته‌شده که هم ضد آب هستند و هم قابلیت تنفس دارند (مانند Gore-Tex® یا eVent®) تا پا را در شرایط مرطوب خشک نگه‌دارند.
نکات منفی
کاهش تنفس ایجادشده توسط غشا membrane (در مقایسه با مش تهویه‌ای که در برخی کفش‌های ضد آب استفاده می‌شود) ممکن است باعث تعریق پا در روزهای تابستان شوند.
وگان
چکمه‌ها و کفش‌های طبیعت‌گردی مناسب گیاهخواران بدون هیچ‌گونه مواد حیوانی یا محصولات جانبی ساخته می‌شوند.
عایق
در هنگام پیاده‌روی روی برف و یخچال‌های طبیعی به برخی از چکمه‌های کوهنوردی عایق مصنوعی اضافه می‌شود.
مواد کفی میانی
کفی میانی که شبیه بالشتکی، ضربه را گرفته و تا حد زیادی باعث سفتی قسمت عقبی کفش می‌شود. چکمه‌های سفت‌وسخت ممکن است چیز خوبی به نظر نرسد، اما برای پیاده‌روی طولانی در زمین‌های سنگلاخ و ناهموار می‌تواند راحتی و ثبات بیشتری داشته باشد. با پا گذاشتن روی سنگ یا ریشه درخت، یک چکمه سفت اجازه نمی‌دهد پای شما فرسوده و خسته شود. متداول‌ترین مواد کفی میانی EVA (اتیلن وینیل استات) و پلی اورتان هستند.
کفی میانی از جنس EVA کمی بدتر، سبک‌تر و ارزان‌تر است. کفی‌های میانی از تراکم‌های مختلف EVA استفاده می‌کنند تا در صورت لزوم پشتیبانی محکم‌تری (مثلاً در اطراف پا) ایجاد کنند. پلی یورتان به‌طورکلی استحکام و دوام بیشتری دارد، بنابراین معمولاً در چکمه‌های کوله‌پشتی بلند و کوهنوردی یافت می‌شود. در ادامه مقاله ویژگی‌های کفش کوهنوردی به بررسی لایه‌های میانی و زیره کفش می‌پردازیم.
پشتیبانی داخلی
زیره Shanks دارای ضخامت ۳-۵ میلی‌متر بین زیره اصلی و زیره عقبی قرار دارند تا سختی باربری را به زیره میانی منتقل کنند. طول آن‌ها متفاوت است. بعضی از آن‌ها کل طول میانی را می‌پوشانند، درحالی‌که بعضی دیگر فقط نیمی را پوشش می‌دهند.
صفحات این زیره ها نازک و نیمه انعطاف‌پذیر بین زیره اصلی و زیر ساق (در صورت وجود) قرار می‌گیرند. آن‌ها از کبودی پا در اثر راه رفتن روی ریشه‌ها یا سنگ‌های ناهموار محافظت می‌کنند.
زیره چکمه کوهنوردی
از لاستیک در تمام زیره های کفش پیاده‌روی استفاده می‌شود. گاهی اوقات مواد افزودنی مانند کربن برای تقویت سختی به کفش‌های کوهنوردی کوله‌پشتی یا چکمه‌های کوهنوردی اضافه می‌شوند. زیره های سخت دوام را افزایش می‌دهند اما اگر از مسیر می‌روید که بسیار سنگلاخی است، کم‌کم نرم و نرم‌تر می‌شوند.
الگوی لاگ
الگوی لاگ (lug pattern) لاگ ها برجستگی‌های کششی در زیره کفش هستند. در ویژگی‌های کفش کوهنوردی، برای بهبود چسبندگی و افزایش اصطکاک، از شیارهای عمیق‌تر و ضخیم‌تر در کفش‌های کوهنوردی کوله‌پشتی و چکمه‌های کوهنوردی استفاده می‌شود. لاگ هایی که به فاصله‌ی زیادی قرار دارند، اصطکاک خوبی دارند و همچنین اگر بر روی گل‌ها راه بروید، این گل‌ها به‌راحتی می‌ریزند.
ترمز پاشنه
از ویژگی‌های کفش کوهنوردی که ترمز پاشنه دارد این است که ترمز پاشنه برای محافظت از مچ پا به هنگام پایین آمدن از سراشیبی در کفش‌های کوهنوردی تعبیه می‌شود. در هنگام لیز خوردن ناگهانی، ترمز پاشنه از مچ پای شما در برابر پیچیدن مراقبت می‌کند.
کرامپون
کرامپون وسیله است که به کفش کوهنوردی متصل شده و برای راه رفتن روی برف و یخ ضروری است. اگر قصد انجام کوهنوردی زمستانی را دارید، داشتن چکمه و کرامپون سازگار برای ایمنی شما بسیار ضروری است. هنگامی‌که چکمه کوهنوردی مردانه یا چکمه کوهنوردی زنانه را می‌خرید، حتماً کرامپون متناسب با کفش را نیز انتخاب و خریداری کنید.
چگونه می‌توان چکمه‌های کوهنوردی را تمیز کرد؟
چکمه‌های کوهنوردی ساخته‌شده‌اند تا مسیرهای گل‌آلود و ریگی را به‌راحتی بپیمایند؛ اما این بدان معنی نیست که همراهان خود را بعد از کوهنوردی در کمد بیاندازید و آن‌ها را فراموش کنید. آن‌ها را صادقانه تمیز کنید تا بتوانید مهروموم‌ها در کنار هم لذت ببرید و نیاز به تعویض زودرس آن‌ها را کاهش دهید. اگر بلافاصله بعد از کوهنوردی خیلی خسته بودید، روز بعد آن‌ها را تمیز کنید.
در ادامه مقاله ویژگی‌های کفش کوهنوردی به بررسی دلایل خراب شدن چکمه‌های کوهنوردی درصورتی‌که بعد از هر بار استفاده تمیز نشوند، می‌پردازیم.
دلایل خراب شدن چکمه‌ها
نادیده گرفتن برخی نکات مانند تمیزکاری، چکمه‌های شما را در چند مورد خراب می‌کند:
- هر بار که چکمه‌های شما خم می‌شوند، ورود ذرات خاک، شن و ماسه به چرم و پارچه آن‌ها عمیق‌تر می‌شود و مانند کاغذ سنباده باعث خراب شدن و خورده شدن چرم و پارچه می‌شوند.
- گل‌ولای بعد از خشک شدن، رطوبت چرم را می‌مکد. کم شدن رطوبت چرم باعث کم شدن انعطاف‌پذیری چرم چکمه‌ها شده و روند پیری آن‌ها را تسریع می‌کند.
وسایل لازم برای تمیزکاری
آنچه برای تمیز کردن چکمه‌های کوهنوردی خود نیاز دارید:
- برس مخصوص بوت
- برس گیاهی قدیمی یا مسواک
- پاک‌کننده مخصوص بوت
- صابون زین یا محلول ملایم صابون
- آب ظرف‌شویی
تمیز کردن چکمه‌های کوهنوردی
بندها را قبل از تمیز کردن بردارید. با استفاده از یک برس گردوخاک را به‌آرامی پاک‌کنید. برای تمیز کردن دقیق‌تر، آب روان و هر پاک‌کننده بوت که انتخاب کرده‌اید را اضافه کنید. در مقاله ویژگی‌های کفش کوهنوردی لازم است بدانید که اگرچه از بیشتر تمیزکننده‌های کفش می‌توان در طیف وسیعی از مواد مختلف استفاده کرد، اما همیشه مطمئن شوید که پاک‌کننده مناسب را برای چکمه‌های خود استفاده کرده‌اید، بنابراین حتماً دستورالعمل‌های مخصوص را بخوانید و از آن‌ها پیروی کنید.
- برای تمیز کردن قالب داخلی کفش از مخلوط ۸۰ درصد آب و ۲۰ درصد سرکه استفاده کنید.
- همیشه چکمه‌ها را با آب تمیز کاملاً بشویید.
- هرگز چکمه‌ها را درون ماشین لباسشویی قرار ندهید زیرا باعث آسیب دیدن آن‌ها می‌شود.
- اگر قصد دارید چکمه‌های خود را ضد آب کنید، این کار را درحالی‌که هنوز خیس هستند انجام دهید. بیشتر چکمه‌ها در هنگام خرید، ضدآب هستند. بنابراین نیازی به ضد آب‌کردن آن‌ها ندارید تا زمانی که متوجه شوید قطره‌های آب دیگر روی سطح نیست.
تمیز کردن زیره کفش پیاده‌روی
- اگرچه گل‌ولای چسبیده به زیره کفش به چکمه‌های شما آسیب نمی‌رساند، اما از بین نبردن آن‌ها باعث می‌شود تا کاملاً جذب شوند. همچنین داشتن زیره های تمیز از حمل گونه‌های مختلف گیاهی از یک منطقه کوه‌پیمایی به منطقه دیگر جلوگیری می‌کند.
- زیره ها را به‌شدت مسواک بزنید و سنگریزه‌های گیرکرده را بیرون بریزید. برای آلودگی‌های چسبیده به کف کفش، فقط زیره ها را خیس کنید و سپس از شیلنگ آب فشارقوی برای شستشو استفاده کنید.
در ادامه مقاله ویژگی‌های کفش کوهنوردی به نحوه خشک‌کردن چکمه‌های کوهنوردی پس از شستن کفش و نکات مربوط به آن می‌پردازیم.
خشک‌کردن چکمه‌ها
- کفی‌ها را برداشته و بگذارید جدا از چکمه‌ها در هوا خشک شوند.
- چکمه‌های خشک در دمای طبیعی در مکانی با رطوبت کم قرار دهید.
- از منبع گرما (شومینه، آتش‌نشانی، اجاق چوب، رادیاتور، بخاری و …) استفاده نکنید. گرمای زیاد چسب‌ها را ضعیف می‌کند و باعث خراب شدن زودتر چرم کفش می‌شود.
- برای خشک شدن سریع‌تر، از فن استفاده کنید.
- برای خشک‌کردن سریع می‌توانید داخل چکمه‌ها را پر از روزنامه کنید. کاغذها را مرتباً تغییر دهید. (هر زمان که مرطوب شدند)
- چکمه‌ها را درجایی نگهداری کنید که دما ثابت و نرمال باشد. چکمه‌ها را در اتاق زیرشیروانی، گاراژها، صندوق‌عقب ماشین یا هر مکان مرطوب، گرم یا بدون تهویه نگهداری نکنید.
- وقتی چکمه‌های چرم دانه کامل شما (چرمی لایه بیرونی) خشک یا ترک‌خورده از نرم‌کننده استفاده کنید. همچنین می‌توانید مقاله رفع ترک روی کفش را مطالعه کنید. انواع دیگر چرم – جیر و نوباک – به تهویه مطبوع نیاز ندارند. اگر چکمه‌های چرمی دانه کامل جدید شما باید به‌سرعت شکسته و منعطف شوند، می‌توانید از تهویه مطبوع نیز استفاده کنید.
- از یک نرم‌کننده مطبوع استفاده کنید. چرم سالم هنگام مرطوب شدن بهترین عملکرد را دارد. اگرچه تهویه زیاد باعث می‌شود چکمه‌ها خیلی نرم شوند و از پشتیبانی آن‌ها می‌کاهد.
کلام آخر
در پایان مقاله ویژگی‌های کفش کوهنوردی باید بدانید که از روغن میخک یا روغن‌های مشابه طراحی‌شده برای چکمه‌های صنعتی نباید استفاده کنید. این نوع روغن‌ها، چرم خشکی که در کفش‌های کوهنوردی استفاده می‌شود را بیش‌ازحد نرم می‌کند.
می‌توانید برای خرید کفش از سایت یا اپلیکیشن واسط کالا استفاده کنید.
منابع