همان‌طور که می‌دانید همیشه و در هر زمان اسب‌ها در زندگی انسان‌ها نقش داشتند. واضح است که به همین دلیل انسان‌ها باید در مورد نحوه زندگی اسب‌ها و چگونگی مراقبت از آن‌ها مطالبی را بدانند. بیماری عصبی در اسب یکی از موضوعاتی است که اگر شما به این حیوان علاقه دارید یا با آن‌ها سروکار دارید باید به آن بپردازید.
در این مقاله ابتدا به دستگاه عصبی اسب پرداخته و سپس تا جای امکان در مورد بیماری عصبی در اسب صحبت خواهیم کرد.
آنچه در ادامه می‌خوانید
دستگاه عصبی اسب
در این قسمت به دستگاه عصبی اسب می‌پردازیم که شامل دو سیستم می‌شود. یک سیستم وظیفه کنترل حرکات ارادی را به عهده دارد. سیستم دیگر مسئولیت کنترل اعمال غیرارادی مانند ضربان قلب را دارد. به این سیستم، سیستم سمپاتیک می‌گویند.
ارتباط اجتماعی
در طول میلیون‌ها سال گذشته، اسب‌ها دارای الگوهای رفتاری بودند که برای بقای آن‌ها در طبیعت لازم بود و بیماری عصبی در اسب نیز رایج بود.
مانند همه حیوانات، آن‌ها نیز باید بتوانند با سایر اعضای گونه خودشان ارتباط اجتماعی برقرار کنند. با اهلی سازی، اسب‌ها نیز مجبور شدند خود را با شرایط و خواسته‌های تحمیل‌شده توسط انسان‌ها سازگار کنند.
ارتباط بین رفتار و سیستم عصبی
تمام پاسخ‌ها و فعالیت‌هایی که رفتار یک اسب را تشکیل می‌دهد توسط سیستم عصبی هدایت می‌شود.
سیستم‌های حسی به‌طور مداوم اطلاعات را از محیط خارجی (بینایی، شنوایی، چشایی، لامسه و بویایی) و از داخل بدن (موقعیت، دما، درد) به سیستم عصبی مرکزی می‌رساند. جایی که آن‌ها به روش‌های مختلف فیلتر و پردازش می‌شوند.
درنتیجه این پردازش، پیام‌ها به عضلات ارسال می‌شوند. تقریباً تمام فعالیت‌های رفتاری توسط انقباضات عضله اسکلتی انجام می‌شود. برخی از پاسخ‌ها اصطلاحاً رفلکس، خودکار، فوری و ثابت هستند. سایر پاسخ‌های داوطلبانه ممکن است شامل تصمیم برای اقدام بر اساس تعدادی از عوامل مانند انگیزه و تجربه قبلی باشد.
ارتباط عملکردهای داخلی و سیستم عصبی
سیستم عصبی و همچنین فعالیت‌های خارجی آن، وظیفه هماهنگی بیشتر عملکردهای داخلی بدن را دارد.
به‌عنوان‌مثال، هضم، تنفس، انقباضات قلب و عضلات صاف رگ‌های خونی و آزاد شدن هورمون‌های تنظیم‌کننده، متابولیسم و رشد توسط سیستم غدد درون‌ریز را کنترل می‌کند.
خود هورمون‌ها می‌توانند با تأثیر بر قسمت‌های خاص از مغز بر رفتار تأثیر بگذارند و حتی باعث بروز بیماری عصبی در اسب شوند.
به‌عنوان‌مثال، پرخاشگری و میل جنسی یک نر تحت تأثیر هورمون جنسی مردانه، تستوسترون است.
بیماری عصبی در اسب
بسیاری از بیماری های عصبی در اسب می‌توانند سیستم عصبی مرکزی این حیوان را تحت تأثیر قرار دهند.
چهار مورد از شایع‌ترین اختلالات عبارتند از:
- میلوپاتی استوتیک مهره گردنی (CSM)
- میلوآنسفالیت تک‌یاخته‌ای اسب (EPM)
- میلوآنسفالوپاتی دژنراتیو اسب (EDM)
- میلوآنسفالوپاتی ویروس ۱ اسب (EHM)
صرف‌نظر از علت، ارزیابی تشخیص بیماری عصبی در اسب با معاینه عصبی آغاز می‌شود.
سپس تحقیقات تشخیصی با تست متمرکز‌تر ادامه می‌یابد. در ادامه به برخی از این بیماری‌ها می‌پردازیم.
اختلال CSM
در صورت مشکوک بودن به CSM (که به آن سندرم wobbler نیز گفته می‌شود) باید از رادیوگرافی گردن استفاده شود. باریک شدن کامل مهره گردنی در ترکیب با بدشکلی مهره‌های گردنی منجر به فشرده‌سازی نخاع در بیماران CSM می‌شود.
رادیوگرافی جانبی ایستاده مهره‌های گردنی اغلب ناهنجاری‌های استخوانی و احتمال باریک شدن کانال مهره را نشان می‌دهد. میلوگرافی یک ابزار مهم تشخیص قبل از مرگ است و قبل از مداخله، جراحی ضروری است. این وضعیت در درجه اول در اسب‌های جوان (۳ ماه تا ۱ سال) رخ می‌دهد که یک بیماری چندعاملی است.
معاینه عصبی
معاینه عصبی برای اسب‌های مظنون EPM آتاکسی نامتقارن را نشان می‌دهد. اغلب با علائم نورون حرکتی فوقانی و تحتانی و آتروفی عضلانی همراه است. Sarcocystis neurona شایع‌ترین علت EPM است، اما عفونت Neospora hughesi نیز می‌تواند علائم بالینی مشابهی ایجاد کند.
چندین مطالعه در مورد نشان می‌دهد اسب‌های ساکن در ایالت‌های دارای oppssums دارای میزان مواجهه ۳۳ تا ۵۳ درصد هستند. تشخیص EPM همچنان یک چالش در خصوص بیماری عصبی در اسب است.
به دنبال آن اندازه‌گیری آنتی‌بادی‌ها علیه ارگانیسم‌های ایجادکننده خون و مایع مغذی نخاعی انجام می‌شود. متأسفانه، تنها آزمایش قطعی برای EPM معاینه پس از مرگ است.
علائم و نشانه‌های EPM
علائم بین اسب‌ها متفاوت است بنابراین همه اسب‌ها تمام این علائم را ندارند. برخی از این علائم عبارت‌اند از:
- ازدست‌داده هماهنگی
- آتروفی عضله
- مشکل در بلع
- پشت دردناک
- لغزش
- غر زدن
- قفل شدن مفصل
- ضعف
- افتادگی پلک
EPM چگونه بر اسب تأثیر می‌گذارد؟
اگر یک اسب تحت تأثیر خفیف این بیماری قرار گرفته باشد، ممکن است فقط متوجه لکنت یا لنگش جزئی شود. در صورت عدم درمان، سرانجام ممکن است اسب قادر به ایستادن یا بلعیدن نباشد (که می‌تواند با سندرم ووبلر اشتباه گرفته شود) و مرگ ممکن است رخ دهد.
اسب‌ها در هر سن، جنس و نژاد می‌توانند دچار EPM شوند. تصور می‌شود که این خطر در ماه‌های پاییز بیشتر از زمان‌های دیگر سال باشد.
تشخیص EPM
یکی از مشکلات تشخیص EPM این است که می‌تواند مانند بسیاری از بیماری های عصبی در اسب به نظر برسد. برای تعیین اینکه آیا اسبی از EPM رنج می‌برد باید توسط دامپزشک اسب بررسی شود.
دامپزشک آزمایش خون یا مایع نخاعی را انجام می‌دهد تا بیماری‌هایی مانند ویروس نیل غربی، هاری یا انسفالیت ویروسی را رد کند. به‌خصوص اینکه EPM می‌تواند مانند بسیاری دیگر از اختلالات عصبی باشد. دامپزشک می‌تواند تشخیص EPM را بر اساس سطح آنتی‌بادی در بدن تأیید کند. علاوه بر این برای کمک به تأیید تشخیص راه رفتن و حرکت اسب را بررسی می‌کند.
پروتکل‌های درمانی استاندارد برای EPM
پس از تشخیص، مؤثرترین دوره درمانی می‌تواند آغاز شود. با تشخیص سریع و داروی مناسب بیشتر اسب‌ها از EPM بهبود می‌یابند اما ممکن است آسیب دائمی وجود داشته باشد.
درمان‌های مورد تأیید برای EPM شامل پونازوریل به مدت ۲۸ روز، دیکرازوریل به مدت ۲۸ روز و ترکیبی از سولفادیازین و پیریمتامین به مدت حداقل ۹۰ روز است. ۳ دوره درمان ممکن است طولانی و گران باشد.
اختلال EDM
سومین علت شایع بیماری عصبی در اسب EDM است. این شرایط در چندین نژاد شناخته‌شده و دارای استعداد خانوادگی است. این ماده در اثر آسیب اکسیداتیو به دستگاه‌های رله اختصاصی ایجاد می‌شود. بنابراین اندازه‌گیری ویتامین E به‌عنوان نشانگر این بیماری استفاده شده است.
اخیراً یک محقق ژنتیکی با این بیماری در ارتباط است و آزمایش ژنتیکی باارزش به اثبات رسیده است.
اختلال EHM
سرانجام EHM نتیجه‌ای نادر اما جدی از عفونت ویروس هرپس ۱ اسب است. گرچه این ویروس برای مدت طولانی شناخته شده است اما در پنجاه سال گذشته پیوندی با بیماری عصبی ایجاد شده است.
اخیراً جهش نقطه‌ای در ویروس شناسایی شده است که به او امکان می‌دهد به‌سرعت تکثیر یابد. این منجر به ایجاد یک فرکانس بالاتر از بیماری عصبی می‌شود.
آسیب به سیستم عصبی در نزدیکی رگ‌های خونی آلوده ایجاد می‌شود که به او امکان می‌دهد به‌سرعت تکثیر یابد و منجر به اتفاقاتی مانند سکته مغزی می‌شود.
علائم بیماری EHM
این بیماری معمولاً به دنبال فاز اولیه تکثیر ویروس در دستگاه تنفسی و سلول‌های تک‌هسته‌ای خون محیطی است. همانندسازی ویروس در اپیتلیوم تنفسی، سلول‌های غدد جنسی و بافت‌های جنین نیز اتفاق می‌افتد.
عفونت می‌تواند منجر به تب، بیماری تنفسی، کره ضعیف، سقط جنین و بیماری عصبی شود. علائم نورولوژیک اغلب شامل فلج صعودی همراه با دریبل زدن ادرار، از دست دادن کنترل مقعد، ضعف دم و ضعف اندام لگن است.
تشخیص بیماری EHM
تشخیص EHM هنگامی‌که چند اسب در همان محل با تب روبرو هستند و به دنبال آن آتاکسی و دریبل زدن ادرار و در بعضی موارد سقط انجام می‌شود، آسان‌تر است. هنگامی‌که مایع نخاعی جمع می‌شود، غالباً گزانتوکرومیک (به رنگ زرد) درنتیجه آسیب عروقی منجر به افزایش پروتئین می‌شود اما در سلول افزایش نمی‌یابد.
فراتر از این تشخیص را می‌توان با شناسایی علائم بالینی ایجاد کرد. تأیید این بیماری با جداسازی ویروس در کشت سلول است.
شناخت علائم بالینی خاص، محلی‌سازی آناتومیک ضایعات و استفاده از آزمایش‌های تشخیص می‌تواند به تمایز بیماری عصبی در اسب کمک کند.
لنگش ناشی از بیماری عصبی در اسب
لنگیدن، یا غیرطبیعی یا راه رفتن ناشی از اختلال ساختاری یا اختلال عملکرد سیستم حرکتی یک علامت بالینی است نه یکی از بیماری های عصبی در اسب.
لنگش عصبی که به‌طورکلی به‌عنوان آتاکسی یا عدم هماهنگی دیده می‌شود، می‌تواند توسط عفونت‌های باکتریایی، ویروسی، پروتوزوئال یا ریکتزیال ایجاد شود. میلوآنسفالیت تک‌یاخته‌ای اسب (EPM) شایع‌ترین علت عفونی لنگش عصبی است.
از علل نادرتر عفونی می‌توان به کزاز، بوتولیسم، بیماری لایم، هاری، ویروس نیل غربی، انسفالومیلیت اسب و ویروس هرپس ۱ اسب اشاره کرد. تشخیص اینکه لنگش اسکلتی، عضلانی یا آتاکسی است، دشوار است.
بیماری علف در اسب
در اسب‌ها بیماری علف (Grass sickness) رایج است که در آن قسمت‌هایی از سیستم عصبی که عملکردهای غیرارادی را کنترل می‌کنند، آسیب می‌بیند و علامت اصلی فلج روده را ایجاد می‌کند.
علت آن ناشناخته است اما ماهیت آسیب به سیستم عصبی نشان می‌دهد نوعی سم در آن دخیل است. این بیماری تقریباً به‌طور انحصاری در اسب‌هایی که دسترسی به علف دارند رخ می‌دهد.
تاریخچه
این بیماری اولین بار در حدود سال ۱۹۷۰ به دنبال شیوع اسب‌های مازاد ارتش در نزدیکی داندی شناخته شد. میزان بروز به طرز چشمگیری افزایش یافت و در اسکاتلند صدها اسب در اثر بیماری علف که یکی از بیماری عصبی در اسب است، در دهه ۱۹۲۰ مردند.
همچنان باعث از بین رفتن اسب‌ها در بعضی از مناطق انگلستان شد. که تقریباً از هر ۲۰۰ اسب، یک اسب سالانه براثر بیماری علف می‌مردند.
توزیع بیماری علف
بریتانیا بیشترین شیوع بیماری علف در جهان را دارد و این بیماری در بیشتر مناطق انگلیس، ولز و اسکاتلند رخ می‌دهد.
این یک مشکل قابل‌توجه در بسیاری از مناطق بریتانیا است، به‌ویژه شهرستان‌های شرقی در معرض خطر هستند. این بیماری در شمال اروپا، به‌ویژه سوئد، دانمارک و آلمان به‌خوبی شناخته شده است.
موارد کمتری در فرانسه، بلژیک، ایتالیا، هلند، نروژ، فنلاند و سوئیس وجود دارد. چندین مورد در ایرلند و موارد اندکی در آمریکای شمالی شناسایی شده است.
این بیماری از آفریقا، استرالیا یا آسیا گزارش نشده است؛ اما بیماری غیر قابل تشخیص از بیماری علف به نام mal seco (بیماری خشک) در آرژانتین، کلمبیا و شیلی شناخته شده است.
سن بیماری
بیماری علف در همه سنین از ۴ ماهگی تا بالای ۲۰ سالگی اتفاق می‌افتد اما بیشترین تعداد موارد در کودکان ۲ تا ۷ ساله است که اوج آن‌ها در ۳ تا ۴ سالگی است. دلیل توزیع سن نامشخص است، گرچه کره جوان به‌ندرت تحت تأثیر قرار می‌گیرد.
شیوع کمتر در اسب‌های مسن و اسب‌های زنده مانده در گروهی که موردی در آن‌ها اتفاق افتاده است حاکی از آن است که حیواناتی که در معرض عامل ایجادکننده هستند ممکن است درجه‌ای از مقاومت در برابر بیماری عصبی در اسب را داشته باشند.
عوامل پیش‌بینی کننده
بیماری علف همان‌طور که از نام آن پیدا است به‌شدت با چرا در ارتباط است اما موارد کمی در حیواناتی وجود دارد که دسترسی به چراگاه ندارند. در این موارد نادر، یونجه به‌عنوان منبع عامل ایجادشده نقش دارد.
اگرچه بیشتر اسب‌ها به‌صورت تمام‌وقت یا در طول روز در چمن بوده‌اند، این بیماری می‌تواند بر روی اسب‌هایی که روزانه فقط چند دقیقه به چمن دسترسی دارند تأثیر بگذارد.
دادن غذای کمکی به شکل کنسانتره اثر محافظتی ندارد، اما تغذیه با یونجه در یک مطالعه عامل خطر را کاهش داد.
نوع مرتع
ارتباط روشنی با نوع مرتع وجود ندارد اما شواهد اخیر نشان می‌دهد که محتوای زیاد نیتروژن در خاک و آشفتگی خاک ممکن است از عوامل خطر باشد. درحالی‌که قبلاً تصور می‌شد بیماری علف در مراتع با محتوای شبدر زیاد، بیشتر است، مطالعات اخیر نشان می‌دهد که این بیماری در مراتع بدون شبدر نیز می‌تواند رخ دهد؛ بنابراین شبدر تنها علت این بیماری نیست و در بدترین حالت ممکن است محرکی برای باکتری باشد.
علت بیماری علف
علی‌رغم حدود ۱۰۰ سال تحقیق علت بیماری علف مشخص نیست. بسیاری از دلایل بالقوه در طول سال‌ها موردبررسی قرار گرفته است ازجمله گیاهان سمی، مواد شیمیایی باکتری‌ها، ویروس‌ها، حشرات و اختلالات متابولیکی؛ اما هیچ‌یک ارتباط اثبات‌شده‌ای با این بیماری ندارند.
اگرچه کمبود سلنیوم که منجر به کاهش سطح آنتی‌اکسیدان‌های محافظتی در بدن می‌شود، ممکن است نقشی داشته باشد. به نظر نمی‌رسد که بیماری علف مسری باشد و نوع آسیب به سیستم عصبی نشان می‌دهد که احتمالاً ماده سمی در آن دخیل است.
علائم بالینی
بیماری علف به چند شکل رخ می‌دهد اما همپوشانی قابل‌توجهی در علائم دیده‌شده در آن‌ها وجود دارد. علائم عمده مربوط به فلج نسبی یا کامل دستگاه گوارش از مری به سمت پایین است.
- در بیماری حاد علف، علائم شدید است. به‌طور ناگهانی ظاهر می‌شود و اسب می‌میرد. فلج شدید روده منجر به علائم کولیک ازجمله غلتیدن، لگدزدن به زمین و نگاه کردن به پهلوها، مشکل در بلع و ریزش بزاق می‌شود. در پایین روده یبوست رخ می‌دهد. لرزش ریز عضلانی و تعریق تکه‌ای ممکن است رخ دهد. در این فرم، بیماری کشنده است.
دیگر علائم بیماری عصبی علف
- در نمونه‌ای دیگر از این بیماری، تجمع مایعات در معده ممکن است رخ ندهد اما اسب به‌سختی در بلع، قولنج خفیف تا متوسط، تعریق، لرزش عضلات و کاهش سریع وزن ظاهر می‌شود.
- در نمونه مزمن از این بیماری، علائم کندتر ظاهر می‌شوند و فقط در برخی موارد قولنج خفیف و متناوب مشاهده می‌شود. اشتها احتمالاً کاهش می‌یابد و در درجه‌های مختلفی در بلع مشکل به وجود می‌آید؛ اما ترشح بزاق، تجمع مایعات در معده و یبوست شدید از ویژگی‌های این بیماری نیست. یکی از علائم عمده کاهش سریع و شدید وزن است که منجر به لاغری می‌شود.
پیش‌ازاین تصور می‌شد که تقریباً همه این موارد فوت کرده و موارد معدودی که زنده مانده‌اند تنها بهبودی نسبی داشته و متعاقباً برای کار بی‌فایده بودند. اکنون این امر در مورد بیماری عصبی در اسب نادرست شناخته شده است.
تشخیص بیماری علف
علائمی که در بالا توضیح داده شده ممکن است کاملاً واضح به نظر برسد اما متأسفانه همه حیوانات قبلاً همه این علائم را نشان نمی‌دهند و تشخیص بیماری علف از سایر دلایل قولنج، مشکل در بلع و کاهش وزن برای دامپزشک ممکن است بسیار دشوار باشد.
تشخیص قطعی تنها با بررسی میکروسکوپی گانگلیون عصب پس از مرگ یا برداشتن یک قطعه از روده کوچک با باز کردن شکم توسط جراحی قابل انجام است. سپس می‌توان تغییرات دژنراتیو مشخص در سلول‌های عصبی را در بافت‌ها نشان داد.
درمان بیماری علف
همان‌طور که قبلاً گفته شد درمان در موارد حاد در نظر گرفته نمی‌شود. بااین‌حال، در موارد مزمن، اگر حیوانات درد زیادی ندارند، هنوز می‌توانند حداقل مقدار کمی غذا بخورند و هنوز به زندگی علاقه‌مند هستند می‌توان برای درمان موارد مزمن اقدام کرد.
همه موارد مزمن نیز قابل‌درمان نیستند. درمان موارد مزمن شامل تهیه غذای مطبوع و راحت بلعیده‌شده است. سبزیجات خردشده علف و کنسانتره‌های پر‌انرژی خیسانده شده است. پرستاری نیز موضوعی حیاتی است و پایه اصلی مدیریت را فراهم می‌کند.
بیماری cribbing
Cribbing چیست؟ مشخصه کریبینگ این است که اسبی با دندان‌های فوقانی خود یک شی‌ء را به‌صورت افقی می‌گیرد و با گردن قوس‌دار شروع به کشیدن آن می‌کند. سپس اسب مقدار زیادی هوا را می‌مکد و صدایی ایجاد می‌کند. به‌طور شگفت‌انگیز، cribbing عادتی نیست که در اسب‌های وحشی دیده شود.
بیماری weaving
حالتی از افسردگی و جزئی از بیماری های عصبی در اسب است که به دلیل زیاد ماندن در اسطبل ایجاد می‌شود.
در این بیماری اسب جثه خود را به‌صورت متناوب از یک دست به دست دیگر انتقال می‌دهد درحالی‌که سرش از درب اسطبل بیرون است و آن را به چپ و راست تکان می‌دهد.
بیماری depraved appetite
نشانه‌های این بیماری شامل مدفوع‌خواری، جویدن چوب یا مواد دیگر ازجمله خاک و یا لیسیدن فلزات است. دلایل این بیماری، شرایط غیرطبیعی زندگی و افسردگی و حتی کمبود فیبر در خوراک اسب هستند.
کلام آخر
در پایان این مطلب باید به این موضوع بپردازیم که تعداد بیماری های عصبی در اسب به موارد گفته‌شده محدود نمی‌شود. بیماری‌های دیگری ازجمله wood-chewing، box_walking، التهاب متناوب چشم و … وجود دارند که می‌شود به‌طور مفصل به آن‌ها پرداخت.
در گذشته صاحبان اسب‌ها به دلیل نداشتن اطلاعات کافی از این بیماری‌ها، آن‌ها را مورد تنبیه بدنی قرار می‌دادند؛ بنابراین اگر با اسب‌ها در ارتباط هستید لازم است که بیماری عصبی در اسب را بیشتر از پیش بشناسید.
شما می‌توانید با مراجعه به سایت واسط پت اطلاعات فراوانی در مورد اسب یاد بگیرید. همچنین شما می‌توانید برای خرید و فروش حیوانات خانگی خود به سایت یا اپلیکیشن واسط کالا مراجعه کنید و حیوان مورد نظر خود را با مناسب ترین قیمت خریداری کنید.
منابع: