قولنج اسب یک بیماری نیست ولی به‌عنوان یک ناهنجاری ممکن است توسط عوامل زیادی به وجود آید. این ناهنجاری در اسب‌ها با عنوان کولیک نیز شناخته می‌شود. در مراحل اولیه بروز این عارضه، افزایش حجم معده و یا روده‌ها اتفاق می‌افتد که ممکن است درنتیجه تجمع مقدار زیادی گاز، مایع یا خوراک ایجاد شود.
انسداد روده می‌تواند یکی از عوامل تجمع این مواد در روده‌ها و یا معده باشد. در صورت وقوع چنین حالتی اولین چیزی که باید به آن شک کرد قولنج است. در این حالت باید خوراک و علوفه را از دسترس دام خارج کرد و حیوان را تنها گذاشت مگر اینکه وضعیت حاد باشد که در این صورت باید دام را وادار به راه رفتن کرد و گرم نگه داشت.
اسب یک حیوان تک معده است. با شکمی نسبتاً کوچک (ظرفیت ۸-۱۰ لیتر) که در سمت چپ شکم زیر دنده‌ها قرار دارد. محل اتصال مری دیستال و کاردیا یک دریچه یک‌طرفه قرار دارد که عملکرد آن به این شکل است که به گاز و مایعات اجازه می‌دهد به داخل معده حرکت کنند اما خارج نمی‌شوند.
درنتیجه، شرایطی که مانع حرکت طبیعی گاز و مایعات از طریق روده باریک می‌شود ممکن است منجر به گشادشدن شدید و پارگی معده شود. برای تشخیص کولیک اسب از رادیوگرافی یا سنوگرافی استفاده می‌کنند که در اسب‌های بزرگ‌سال به دلیل موقعیت معده آن‌ها انجام این آزمایشات دشوار است.
آنچه در ادامه می‌خوانید
انواع قولنج
قولنج را می‌توان به‌طورکلی به چند دسته تقسیم کرد، که عبارتند از قولنج نامنظم، قولنج ناشی از یبوست، قولنج حجیم و قولنج روده ای.
قولنج نامنظم (ناشی از گرفتگی عضلانی)
این قولنج ناشی از گرفتگی عضله دیواره روده است که دلایل آن عبارت‌اند از: آسیب‌دیدگی دیواره روده به علت مهاجرت لارو انگل روده‌ای، نوشیدن و یا خوراندن مقدار زیادی خوراک یا آب بلافاصله پس از کار شدید است. در این نوع قولنج ممکن است ضربان قلب به ۶۸ تا ۹۲ بار در دقیقه افزایش یابد و زمانی که میزان تنفس به بالای ۸۰ بار در دقیقه برسد؛ دمای بدن از حالت معمولی افزایش می‌یابد و ممکن است به بالای ۱۰۰ نیز برسد. در این شرایط استفاده از یک داروی شل کننده مشکل را به‌سرعت حل می‌کند.
قولنج ناشی از یبوست
این قولنج حدود ۳۰ درصد قولنج‌ها را تشکیل می‌دهد و به علت ماندگاری بیش‌ازحد مواد خوراکی در روده بزرگ به وجود می‌آید. در این هنگام معاینه راست‌روده احساس می‌شود که انسدادی در روده بزرگ ایجادشده است که باعث درد شدیدی در این ناحیه می‌شود که می‌توان با خورانیدن مقادیر زیادی مواد شوینده مانند پارافین از طریق لوله مری حرکت مواد را در دستگاه گوارش بهبود بخشید.
قولنج حجیم
این قولنج به علت عدم خروج گاز از روده به وجود آمده و معمولاً بسیار دردناک است. اسب در این حالت زیاد عرق می‌کند و به‌شدت به خود می‌پیچد. تجمع گاز ممکن است در جلو روده به وجود آید که باعث افزایش حجم روده و یا تخمیر خوراک در معده و روده کوچک می‌شود.
قولنج روده‌ای
معمولاً در این نوع قولنج روده پیچ‌خوردگی شدیدی پیداکرده و اسب به دور خود می‌چرخد و درد می‌کشد که نیاز فوری به اقدامات پزشکی و معاینه دام دارد.
عوامل مستعد کننده قولنج دام
- دادن مقادیر زیادی از خوراکی‌هایی نظیر علوفه نارس، غلات، سیب‌های مازاد و…
- پرخوری
- خستگی مفرط
- تغذیه یا آشامیدن مقدار زیادی خوراک یا آب پس از کار سخت
- غذای کپک‌زده
- تغییر ناگهانی جیره
- دندان‌های تیز و نامنظم
لنگش
لنگش عبارت است از تخریب بافت سم و عدم خون‌رسانی به این مناطق در بسیاری از موارد عدم خون‌رسانی به بافت داخلی سم باعث مرگ سلولی شاخی سم می‌شود. این عارضه می‌تواند باعث کاهش طول عمر مفید حیوان شود و در این زمینه همیشه پیشگیری بسیار بهتر از درمان است.
نیرویی که وزن حیوان به‌طرف پایین ایجاد می‌کند توسط استخوان پا به استخوان‌های پایین منتقل‌شده و در بین دیواره سم‌ها پخش می‌شود. این نیرو به دیواره‌های سم واردشده و به زمین منتقل می‌شود و بنابراین استخوان پا به دلیل تحمل وزن بدن برای ایجاد لنگش مستعد است.
عوامل موثر در ایجاد لنگش
- مصرف زیاد خوراک
- توکسمی (مسمومیت خونی)
- تروما
- وزن تولد زیاد
- استروئیدها
- سرطان غده هیپوفیز
- علائم لنگش
مهم‌ترین علائم لنگش
حیوان به‌سختی حرکت کرده و می‌ایستد و پای جلو و عقب را به هم نزدیک کرده و قوز می‌کند.
پاها داغ هستند. در شرایط عادی ممکن است پاها گرم شده و سپس خنک شوند ولی اگر برای چند ساعت پاها گرم بماند ممکن است نشانه لنگش باشد. پاها به حالت برجسته و بلندتر از روی زمین قرار دارد.
به اسب نباید اجازه داد تا هرچه می‌خواهد بخورد و یا هر دارویی را به حیوان بخورانیم. درصورتی‌که اسب می‌تواند راه برود باید زیر پاها را تا عمق زیادی نرم نگه داشت. اسب را نباید سریع یا به‌زور وادار به دویدن کرد.
ارتباط بین تغذیه و لنگش
کربوهیدرات‌هایی مانند قندها و نشاسته‌ها می‌توانند باعث تجمع کربوهیدرات‌های محلول غیرقابل‌هضم در انتهای روده شوند. این مواد نسبت به خوراک‌هایی نظیر یونجه و علوفه مرتع بسیار سریع‌تر تخمیر شده و می‌توانند به‌سرعت جذب‌شده و تولید اسیدهای چرب فرار کنند.
نتیجه نهایی این عمل تولید اسید در انتهای روده است که به نظر می‌رسد از عوامل ایجاد لنگش است. می‌توان با کنترل جیره و کاهش مصرف نشاسته و قند در جیره از تولید اسید جلوگیری کرد.
کربوهیدرات‌های علوفه حاوی ۱۰ تا ۱۳ درصد نشاسته و حدود ۹۰ درصد قند است. این قندها عمدتاً از ساکارز و گروهی از کمپلکس‌های ساکارز مانند فروکتان ها ساخته‌شده‌اند. ساکارز و فروکتان به‌عنوان کربوهیدرات‌های محلول در آب شناخته‌شده‌اند.
پیشنهاد می‌کنیم خواندن مقاله ویتامین‌های موردنیاز برای پرورش اسب را از دست ندهید.
دلایل قولنج اسب
قولنج اسب دلایل بسیاری دارد که در ادامه به توضیح آن‌ها می‌پردازیم.
جویدن چوب
ممکن است به علت کمبود مواد مغذی، حجم ناکافى غذا، مصرف جیره، مصرف خوراک محدودشده حاصل شود.
ضمناً احتمال دارد که با خستگى یا تمایل براى چشیدن چوب ارتباط داشته باشد.
بلعیدن شن
اغلب توسط اسب‌هایی که در پا دوک یا مرتع با علوفه ناکافى تغذیه مى‌نمایند بروز کند. این امر سبب مى‌شود اسب‌ها ریشه گراس را بجوند. به بلعیدن عمدى شن توسط کره‌اسب‌ها دلیل شناخته‌اى ندارد.
کود خواری
کودخواری توسط کره‌ها عمدى است و احتمالاً روشى است که توسط آن، کره‌ها میکرو خواری مفید را در روده خود ایجاد مى‌کنند. در اسب‌هاى پیر به‌ندرت دیده مى‌شود. براى معالجه اسبى که خاک یا فضولات خود را مى‌خورد باید هنگامى‌که خوراک مى‌خورد توبره به پوزه‌اش گذاشت. ولى این عادت را نخواهد کرد. بلکه اسب به علت انگل معده یا روده این عمل را انجام مى‌دهد. پس باید با انگل مبارزه کرد. براى این کار داروهاى ضدانگل وجود دارد که سالى دو بار باید آن‌ها را مصرف کرد.
علائم قولنج در اسب
مخلوط بودن ادرار با خون از علائم این بیمارى است. اغلب موارد فقط نرها به این عارضه مبتلا مى‌شوند. به علت عدم تعادل نسبت‌هاى کلسیم و فسفر در جیره و همین‌طور مصرف پتاسیم زیاد، سنگ در مجراى ادرار حاصل مى‌شود. کمبود نمک نیز به‌وقوع این عارضه کمک مى‌کند. برقرار کردن نسبت مناسب بین کلسیم و فسفر و منظور نمودن ۳-۱ درصد نمک در بخش کنسانتره جیره به کاهش این عارضه کمک مى‌کند.
علائم بالینی متعددی با قولنج همراه است. متداول‌ترین آن عبارت‌اند از: پیاده‌روی مکرر با پای جلو، نگاه به عقب به ناحیه پهلو، حلقه زدن لب بالایی و قوس دادن به گردن، بالا بردن مکرر پای عقب یا لگدزدن به شکم، دراز کشیدن، غلتیدن ازیک‌طرف به‌طرف دیگر، تعریق، تلاش برای اجابت مزاج، اتساع شکم، از دست دادن اشتها، افسردگی و کاهش تعداد حرکات روده.
غیرمعمول است که اسبی که دارای قولنج است، همه این علائم را از خود بروز دهد. اگرچه آن‌ها شاخص‌های قابل‌اعتمادی برای درد شکم هستند، اما علائم خاص نشان نمی‌دهد که کدام قسمت از دستگاه گوارش درگیر است یا اینکه آیا به عمل جراحی نیاز است.
آیا اسب سابقه کولیک دارد؟
در صورت وجود سابقه کولیک فعلی و قسمت‌های قبلی باید در نظر گرفته شود که آیا اسب مشکلات مکرر یا مشابهی داشته است یا خیر. مدت‌زمان این مشکل، میزان بدتر شدن وضعیت قلب و عروق اسب، شدت درد، اینکه آیا مدفوع از بین رفته است و پاسخ به هرگونه روش درمانی، اطلاعات مهمی هستند. همچنین تعیین تاریخچه کرم‌زدگی اسب (برنامه، تاریخ معالجه، داروهای مصرفی) همچنین تغییر در خوراک یا تأمین مقدار آب، بسیار مهم است. اعم از اینکه اسب کم سن باشد و اینکه آیا هنگام شروع کولیک اسب در حالت استراحت بود یا ورزش می‌کرد.
معاینه بدنی
معاینه بدنی باید شامل ارزیابی سیستم قلبی-ریوی و دستگاه گوارش باشد. غشاهای مخاطی دهان باید ازنظر رنگ، رطوبت و زمان پر شدن مویرگ ارزیابی شوند. زمان پر کردن مویرگی باید (۱.۵ ثانیه) باشد که مدت‌زمان طبیعی است.
با کمبود آب در بدن، غشاها خشک می‌شوند. ضربان قلب افزایش می‌یابد، غلظت خون و افت فشارخون افزایش می‌یابد؛ بنابراین، ضربان قلب بالاتر با مشکلات روده‌ای شدیدتری (انسداد خفه‌کننده) همراه است. بااین‌حال، توجه به این نکته مهم است که همه شرایط نیاز به جراحی با ضربان قلب بالا همراه نیستند.
سن اسب مهم است، زیرا تعدادی از شرایط مربوط به سن باعث قولنج می‌شود.
جنبه مهم معاینه فیزیکی پاسخ به عبور لوله بینی معده است. ازآنجاکه اسب نمی‌تواند استفراغ کند، انسداد روده کوچک یا اتساع معده با گاز یا مایع می‌تواند منجر به پارگی معده شود.
آندوسکپی
عبور لوله از معده ممکن است باعث نجات جان اسب شود و به تشخیص این شرایط کمک کند. در صورت بروز ریفلاکس مایعات، باید حجم و رنگ مایع را یادداشت کرد. در اسب‌های سالم، بازیابی کمتر از ۱ لیتر مایعات از معده معمول است.
ارزیابی سونوگرافی از شکم ممکن است به تمایز بین بیماری‌های قابل‌درمان پزشکی و بیماری‌هایی که نیاز به جراحی دارند، کمک کند. این روش همچنین می‌تواند به‌صورت صحیح برای روشن کردن یافته‌های ذکرشده در لمس راست‌روده استفاده شود.
در کره‌اسب، اکوی روده بزرگ و روده کوچک معمولاً از دیواره شکمی مشخص می‌شود، درحالی‌که فقط پژواک‌های بزرگ روده بزرگ معمولاً در اسب‌های بالغ دیده می‌شوند. روده بزرگ را می‌توان با ظاهر ساکولاسیون آن تشخیص داد. اثنی عشر را می‌توان در دهمین فضای بین دنده‌ای شناسایی و در اطراف جنبه دمی کلیه راست ردیابی کرد.
درمان قولنج اسب
اسب‌های مبتلابه قولنج ممکن است به درمان‌های پزشکی یا جراحی نیاز داشته باشند. تقریباً همه به‌نوعی درمان پزشکی نیاز دارند، اما فقط کسانی که انسداد مکانیکی خاصی در روده دارند، نیاز به جراحی دارند.
نوع درمان پزشکی با توجه به علت قولنج و شدت بیماری تعیین می‌شود. در بعضی موارد، ممکن است ابتدا اسب با معالجه پزشکی انجام شود و پاسخ ارزیابی شود. این امر به‌ویژه اگر قولنج اسب خفیف باشد و سیستم قلبی عروقی به‌طورعادی کار کند، بسیار مناسب است. از سونوگرافی می‌توان برای ارزیابی اثربخشی درمان بدون جراحی استفاده کرد. در صورت لزوم، می‌توان از جراحی برای تشخیص و همچنین درمان استفاده کرد.
اگر در معاینه مقعدی شواهدی از انسداد روده با بلع خوراکی خشک یافت شود، هدف اصلی درمان، آب‌رسانی و تخلیه محتوای روده است. اگر اسب به‌شدت دچار قولنج شده باشد و دارای علائم بالینی باشد که نشان‌دهنده از دست رفتن مایعات از جریان خون است (ضربان قلب بالا، مدت‌زمان طولانی دوباره پر کردن مویرگ و تغییر رنگ غشاهای مخاطی)، اهداف اولیه درمان تسکین درد، ترمیم پرفیوژن بافت و اصلاح هرگونه ناهنجاری در ترکیب خون و مایعات بدن است.
مسکن درد قولنج در اسب
در بیشتر موارد قولنج، درد خفیفی دارد. در این موارد، علت کولیک اسپاسم عضله روده یا گاز بیش‌ازحد در بخشی از روده فرض می‌شود. اگر درد به دلیل پیچ‌خوردگی روده یا جابجایی آن باشد، برخی از داروهای ضد درد قوی می‌توانند علائم بالینی را که برای تشخیص، پنهان کنند. به همین دلایل، قبل از تجویز دارو باید معاینه بدنی کامل انجام شود.
بااین‌حال، ازآنجاکه اسب‌هایی که دچار کولیک یا درد شدید هستند ممکن است به خود آسیب برسانند و برای افراد اطراف خطرناک باشند، ابتدا باید داروهای مسکن تجویز شود. بعلاوه، بسیاری از اسب‌هایی که مشکلات کمتری دارند ممکن است نیاز به تسکین درد داشته باشند تا زمانی که سایر روش‌های درمانی زمان لازم را داشته باشند.
داروهایی که معمولاً برای درد شکم استفاده می‌شوند، NSAID هایی هستند که تولید پروستاگلاندین‌ها را کاهش می‌دهند. وقتی این داروها طبق توصیه دامپزشک استفاده می‌شوند، اثرات سمی آن‌ها بر روی کلیه‌ها و دستگاه گوارش به‌ندرت اتفاق می‌افتد.
نکته
معمولاً آرام‌بخش مورداستفاده برای قولنج زایلازین است. ظرف چند دقیقه پس از تجویز، اسب بی‌سروصدا می‌ایستد و کمتر به درد پاسخ می‌دهد. متأسفانه، اثرات زیلازین کوتاه‌مدت است و از فعالیت عضلانی روده جلوگیری می‌کند. همچنین باعث کاهش برون ده قلب و درنتیجه کاهش جریان خون در بافت‌ها می‌شود. دتومیدین، مدت‌زمان بیشتری عمل می‌کند، در شرایط مشابه با موفقیت استفاده می‌شود.
اگرچه تسکین درد معمولاً توسط داروهای ضد درد صورت می‌گیرد، اما روش‌های مهم دیگری نیز برای کاهش درجه درد وجود دارد. به‌عنوان‌مثال، عبور یک لوله بینی-معده (همچنین بخش مهمی از ارزیابی تشخیصی) ممکن است مایعاتی را که به دلیل انسداد روده کوچک در معده جمع شده است، از بین ببرد. حذف این مایعات نه‌تنها درد ناشی از اتساع معده را تسکین می‌دهد بلکه از پارگی معده نیز جلوگیری می‌کند.
کلام آخر
به پایان مقاله آموزش قولنج اسب رسیدیم. امیدوارم لذت برده باشید و اگر قصد خرید اسب را دارید بتوانید بهترین انتخاب را داشته باشید. شما می‌توانید برای خریدوفروش اسب به سایت واسط کالا مراجعه کنید و یا اپلیکیشن واسط کالا را نصب‌کرده و آگهی خود را به‌صورت رایگان در آن قرار دهید.
برای خواندن مقاله‌های بیشتر در رابطه با اسب، مطالعه مقالات سایت واسط پت از دست ندهید.
سلام خیلی خوبه که انواع قولنج های اسب را توضیح دادید ، ممنون