واکسن‌ها ازجمله تأثیر گزار‌ترین سلاح‌ها برای حفاظت اسب‌ها در مقابل بسیاری از بیماری‌ها هستند. در این قسمت شما با اینکه واکسن‌ها چگونه اسب شما را از بیماری‌ها حفظ می‌کنند آشنا خواهید شد. در چندین سال گذشته واکسیناسیون جان هزاران اسب را نجات داده و بسیاری از بیماری‌ها را در گله اسب‌ها محدود کرده است. برای اینکه با اصول اولیه واکسیناسیون در اسب آشنا شوید پیشنهاد می‌کنیم خواندن ادامه مطلب را از دست ندهید.
آنچه در ادامه می‌خوانید
عملکرد واکسن و محافظت از اسب در برابر بیماری‌ها
با واکسیناسیون یک ارگانیسم کشته‌شده یا ضعیف شده وارد بدن اسب می‌شود و سیستم ایمنی بدن اسب را فعال می‌کند و برعلیه آن ارگانیسم خاص سلول‌ها ایمنی به وجود می‌آید. اگر این ارگانیسم به‌صورت بیماری به اسب حمله کند سلول‌های ایمنی فعال‌شده توسط واکسن وارد عمل شده و بیماری اثر نمی‌کند.
در برخی اوقات واکسن‌ها باعث تورم و بادکردگی و زخم در محل تزریق می‌شوند در برخی موارد هم واکنش‌های آلرژیک ایجاد می‌کند که این خودش سلامت اسب را به خطر می‌اندازد.
بیشتر واکسن‌های اسبی به‌صورت عضلانی تزریق می‌شوند ولی برخی واکسن‌ها به‌صورت اسپری، در جلوی دماغ اسب هم اسپری می‌شوند. این روش برای بیماری‌های درگیر کننده دستگاه تنفسی مانند آنفولانزا، گورم و … است. برخی هم به‌صورت داخل وریدی هست که از واکسن‌های اسبی این نوع در بازار موجود نیست.
چگونگی واکسیناسیون اسب
هر اسب باید واکسینه شود تا هیچ‌گونه بیماری واگیرداری نگیرد. بیماری‌های شایع اسب که واکسیناسیون‌ها می‌توانند از آن‌ها جلوگیری کنند شامل کزاز، بیماری اسلیپینگ، آنفولانزا و …است.
شما همچنین باید بیاموزید که چگونه یک تزریق را به‌درستی انجام دهید. با آموزش و مراقبت زیاد می‌توانید اسب خود را در خانه واکسینه کنید.
در مورد واکسیناسیون بایستی با یک دامپزشک صحبت کنید. یک دامپزشک باید خوب بداند که چه بیماری‌هایی مربوط به اسب در منطقه شما شایع است، سابقه‌ی سلامتی اسب و تاریخ واکسیناسیون باید روی واکسیناسیون اسب تأثیر بگذارد و اینکه چه مقدار و چه زمانی باید واکسن داده شود تا از بیماری‌های شایع جلوگیری شود نیز مهم است.
اگر اسب شما به آزمایش دامپزشکی نیازی ندارد، این نکات از طریق تلفن یا از طریق ایمیل قابل اشتراک‌گذاری است. همچنین می‌توانید برای دامپزشک یک قرار ملاقات بگذارید تا واکسن را به اسب بزند. بااین‌حال، این هزینه بیشتری را برای شما در بردارد تا اینکه خودتان این کار را انجام دهید.
تصمیم بگیرید که واکسیناسیون موردنیاز چیست. واکسن‌های اصلی وجود دارد که همه اسب‌ها باید از آن‌ها استفاده کنند و واکسن‌های در معرض خطر نیز وجود دارند که معمولاً فقط درصورتی‌که اسب شما در منطقه‌ای که این بیماری فعال باشد استفاده می‌شود. حتی اگر یک دامپزشک انواع واکسیناسیون را پیشنهاد کند، تصمیم‌گیری نهایی برعهده شماست.
توجه به زمان واکسیناسیون اسب
واکسیناسیون‌هایی که اسب احتیاج دارد باید در مواقع بسیار خاص انجام شود تا بتواند مؤثر باشد و همچنین برای جلوگیری از عوارض جانبی منفی. پیشنهادات دامپزشک خود را در مورد اینکه چه موقع واکسیناسیون خاصی انجام دهید یا برنامه واکسیناسیون تهیه‌شده توسط سازمان مورد اعتماد خود را دنبال کنید.
واکسیناسیون‌های مختلف باید در زمان‌های مختلف انجام شود و بعضی از واکسن‌ها به دوزهای مکرر احتیاج دارند.
بسیاری از واکسن‌ها در برابر بیماری‌های ناشی از پشه باید قبل از شروع فصل پشه‌ها و دو بار در سال انجام شود تا مؤثر باشد. تجویز واکسن دیرهنگام اسب را در معرض خطر بیماری قرار می‌دهد.
برخی واکسن‌ها و یا داروهای موجود برای اسب‌ها، عوارضی نیز دارند. ممکن است بدن اسب به واکسن یا دارو واکنش نشان دهد و یا دچار حساسیت شود.(مانند پنی‌سیلین)
حساسیت اسب به پنی‌سیلین!
پنی‌سیلین یک داروی بسیار خوبی است که اکثر انسان‌ها در طول زندگی از آن استفاده کردند. بیشتر کاربرد پنی‌سیلین روی باکتری‌های گرم مثبت هست.
ولی نکته مهم این است که برخی از اسب‌ها مخصوصاً کره‌ها به این دارو حساسیت نشان می‌دهند و منجر به مرگ آن‌ها می‌شود، البته تزریق نوع پروکایین این دارو هم در داخل رگ باعث مرگ می‌گردد.
اگر شما تابه‌حال به اسب خود پنی‌سیلین تزریق نکردید هیچ موقع بدون حضور دامپزشک آماده برای درمان شوک این کار را انجام ندهید. چون ممکن است به دلیل حساسیت کره یا اسب به این دارو باعث مرگ حیوان شود. در یک اسب بالغ ممکن است قبلاً این دارو تزریق‌شده باشد و مشکلی به وجود نیاید.
شرایط خاص واکسیناسیون اسب
- سن اسب: بسیاری از کره‌اسب‌ها به علت اینکه ایمنی مادری را بعد از مدتی از دست می‌دهند نیازمند واکسن می‌شوند و نیز اسب‌ها مسن هم، بسته به شرایط نیازمند واکسن هستند.
- فعالیت اسب: بسیاری از اسب‌های که در فعالیت‌های ورزشی شرکت می‌کنند دچار استرس و نیازمند واکسن هستند. ولی مثلاً مادیان‌ها و نریان‌هایی که برای تولیدمثل نگهداری می‌شوند نیازمند یک سری دیگر از واکسن‌ها هستند.
- شرایط نگهداری: اسب‌هایی که به‌صورت تکی در یک باشگاه نگهداری می‌شوند و با اسب‌های که با تعداد زیاد دریک مکان پانسیون هستند و یا اسب‌هایی که فاصله زیادی را از یک مزرعه به یک مزرعه دیگر حمل می‌شوند همه این‌ها نیازمند یک سری از واکسن‌ها هستند.
- موقعیت جغرافیایی: برخی کشورها یک سری بیماری‌ها را به‌صورت اختصاصی در آنجا دارند و باید برعلیه آن بیماری واکسیناسیون انجام شود.
آشنایی با برخی بیماری‌های ویروسی اسب که نیاز به واکسیناسیون دارند:
هاری
بیماری هاری یکی از خطرناک‌ترین بیماری‌های واگیر و مشترک بین انسان و کلیه حیوانات پستاندار است. عامل بیماری ویروسی است که در کلیه حیوانات خونگرم ایجاد بیماری کشنده می‌نماید. سگ و گربه بیشتر از سایر حیوانات نسبت به بیماری هاری حساس هستند. ویروس عامل بیماری در بزاق فراوان بوده و گاز گرفتن توسط حیوانات هار عادی‌ترین راه انتقال بیماری به انسان و سایر دام‌ها است. همچنین ویروس این بیماری تمایل به دستگاه عصبی دارد و جراحاتی در این بافت ایجاد می‌کند.
اولین نشانه‌های بیماری در اسب وجود خارش در محل گازگرفتگی است. اسب بیمار مضطرب بوده، غذا نمی‌خورد و مرتب محل گزش را با دندان خود گاز می‌گیرد. به پرستار و افرادی که به او نزدیک می‌شوند حمله می‌کند و اگر فرار نکنند آن‌ها را به‌شدت گاز می‌گیرد. به‌تدریج نشانه‌های فلجی در عضلات گلوی دام ظاهرشده و حیوان باوجود تشنگی مفرط نمی‌تواند آب بخورد.
فلجی کم‌کم به پاها رسیده، حیوان به زمین می‌خورد و در مدت کوتاهی تلف می‌شود. هاری یک بیماری ویروسی کشنده است که مخصوص گوشت‌خواران اهلی و وحشی بوده و انسان و سایر حیوانات خونگرم پستاندار به‌طور تصادفی و غالباً از طریق گزش به آن مبتلا می‌شوند.
عامل بیمار هاری اسب
ویروسی است بی‌هوازی و نروتروپ یعنی تمایل به سیستم عصبی دارد. وقتی به سیستم عصبی مرکزی حمله نماید تقریباً همیشه موجب مرگ میزبان می‌گردد.
ویروس هاری در حرارت ۵۰ درجه سانتی گراد در مدت ۳۵ ثانیه و در حرارت ۶۰ درجه در مدت ۱۵ ثانیه و در حرارت ۱۰۰ درجه سانتی گراد در مدت چند ثانیه از بین می‌رود. بنابراین برای ضدعفونی وسایل آلوده کافی است چند دقیقه آن‌ها را بجوشانید و یا از فنل و الکل استفاده نمایید.
راه‌های سرایت بیماری هاری
اصلی‌ترین راه سرایت بیماری از طریق گاز گرفتن به‌وسیله حیوانات است. در مورد گربه و گربه‌سانان از طریق پنجه کشیدن انتقال بیماری صورت می‌گیرد. زیرا گربه دائماً مشغـول لیسیدن پنجه‌هایش است و پنجه‌ها آلوده به بزاق می‌شوند و در موقع پنجه کشیدن می‌تواند ویروس را از طریق خراش به انسان منتقل نماید.
پوست: بیماری هاری از راه پوست سالم قابل‌سرایت نیست، ولی اگر کوچک‌ترین خراش یا زخمی در پوست وجود داشته باشد قابل‌سرایت است.
مخاط: سگ‌ها و گربه‌های به‌ظاهر سالم که در اواخر دوره نهفتگی بیماری هاری هستند می‌توانند ویروس را از طریق لیسیدن مخاط لب، چشم و بینی به صاحبان خود منتقل نمایند.
دستگاه گوارش: انتقال بیماری از این طریق بعید به نظر می‌رسد، ولی باید از خوردن گوشت و سایر فرآورده دام‌های مبتلابه هاری خودداری نمود.
علائم بیماری هاری در حیوان
دوره کمون یا نهفتگی در سگ و گربه یا اسب ۲ تا ۳ هفته و گاهی چند ماه و مهم‌ترین علائم تغییر در رفتار و عادات حیوان است. به‌گونه‌ای که حیوان بیش‌ازاندازه به صاحب خود انس می‌گیرد و به گوشه‌ای پناه می‌برد و بالاخره در اثر فلج اندامی و دستگاه تنفسی تلف می‌شود. در بیشتر مواقع حیوان مضطرب و کم‌کم به‌صورت وحشی و درنده درآمده و به هر کس و هر حیوان که سر راه او باشد حمله می‌کند کف از دهانش سرازیر شده و به علت عدم امکان بلع براثر گرسنگی و تشنگی سرانجام براثر فلج دستگاه تنفسی می‌میرد.
آبله
از دیگر بیماری‌هایی که برای جلوگیری آن نیاز به واکسیناسیون اسب است می‌توان به آبله اشاره کرد. نشانی‌های بیماری در اسب عبارت از وجود جراحات و دانه‌هایی در سطح داخلی دهان، زیر زبان، لثه‌ها و لب است. دانه‌ها کم‌کم چرکی شده و حیوان دچار تب می‌شود. بزاق از گوشه دهان جاری‌شده و میل به غذا ندارد. جراحات به‌تدریج وسعت یافته و به مخاط بینی نیز سرایت می‌کند. کره‌اسب‌ها به بیماری حساس‌تر بوده و گاهی تلف می‌شوند.
برای آبله اسب یا درمان زخم‌های آبله، داروی خاصی وجود ندارد. خشک نگه‌داشتن زخم‌ها، آنتی‌بیوتیک (فرم موضعی) جهت جلوگیری از آلودگی میکروبی و داروهای مسکن جهت تسکین درد مفید است.
ضدعفونی کردن وسایل و لوازم تیمار، سوارکاری و… نیز توصیه می‌شود. بهبودی از این بیماری با ایجاد ایمنی قوی همراه است. ازآنجایی‌که جراحات پوستی بیماری ناراحتی کمتری برای اسب ایجاد می‌کند، برخی از کارشناسان عقیده دارند که با آلوده ساختن اسب از طریق بین پوستی می‌توان حیوان را در برابر شکل خطرناک بیماری ایمن ساخت.
رینوپنومونیت
از دیگر بیماری‌هایی که برای جلوگیری آن نیاز به واکسیناسیون اسب است می‌توان به رینوپنومونیت اشاره کرد. این ویروس تحت عنوان هرپس ویروس نوع ۱ اسب نیز شناخته می‌شود. این ویروس می‌تواند در اسب‌های جوان سبب بروز مشکلات تنفسی شود و در این حیوانات به‌عنوان عامل عمده سقط نیز مطرح است. علائم بیماری حاصل از این ویروس عبارت‌اند از ترشحات بینی، تب، افسردگی و سرفه.
دوره این بیماری معمولاً حدود ۴ هفته است و درمان آن به‌صورت خودبه‌خودی صورت می‌گیرد. این بیماری اغلب در حیوانات جوان مشکلات جدی‌تری را ایجاد می‌کند. گاهی این بیماری سیستم عصبی مرکزی را تحت تأثیر قرار می‌دهد که در این حالت فلجی ایجاد خواهد شد. ایمنی حاصل از این بیماری غالباً ناپایدار است و حیوانات پس از چند ماه مجدداً در مقابل این بیماری حساس خواهند بود.
کنترل این بیماری بایستی بر پایه واکسیناسیون باشد. دو نوع واکسن علیه این ویروس وجود دارد: نوع اول واکسن کشته‌شده و نوع دوم واکسن زنده تخفیف حدت یافته است. برای تنظیم برنامه واکسیناسیون، باید از یک دامپزشک باتجربه استفاده نمود.
تورم دهان تاولی
این بیماری قابل‌سرایت به اسب، گاو، خوک و انسان است. دوره این بیماری ۱ تا ۳ روز است. علائم بیماری تب و افزایش بزاق در هنگام غذا خوردن است که به‌تدریج دانه‌هایی در سطح زبان و روی لب‌ها ظاهر می‌شود. دانه‌ها طی ۴۸ ساعت پاره شده و تمام سطح زبان و لب‌ها را فرامی‌گیرد و حیوان نمی‌تواند غذا بخورد. ویروس عامل بیماری از طریق ترشحات آلوده حیوان و گاهی از طریق حشرات انتقال می‌یابد. بیماری معمولاً خطرناک نیست و دام‌های مبتلا زود بهبود پیدا می‌کنند.
آنفولانزای اسبی
آنفلوانزا یکی از مهم‌ترین بیماری‌های تنفسی اسب بوده که با ابتلای بالا و تلفات نسبتاً کم همراه است.
بیماری اکثراً در اسب‌های دو تا سه سال که در گروه‌ها و محیط‌هایی مانند میدان‌ها کورس مراکز تربیت و پرورش اسب و اسب‌های که داخل اصطبل ها نگهداری می‌شوند وقوع می‌یابد.
استرس، حمل‌ونقل، ازدحام و تهویه نامناسب موجبات شیوع بیماری را فراهم می‌سازد. ویروس با جریان هوایی با رطوبت کم انتقال‌یافته و همانند بسیاری از ویروس‌ها در ذرات معلق در هوا در درجه حرارت پایین به‌طور مطلوب باقی می‌ماند. انتقال ویروس توسط ذرات معلق در هوا ناشی از سرفه در اسب‌های مبتلا نیز وجود داشته است.
دوره کمون بیماری از یک تا سه روز و دوره انتشار ویروس توسط اسب مبتلا تا هشت روز است. خطرناک‌ترین منشا انتشار بیماری اسب‌هایی هستند که علائم خفیف بیماری را نشان می‌دهند به‌علاوه کاهش تهویه باعث افزایش مقدار ویروس شده و موجب پخش بیماری در اصطبل می‌گردد. عامل ویروس آنفلوانزا از خانواده میکسو ویروس و دارای تمایل به موکوپلی ساکارید و گلیکوپروتئین مخاط تنفسی است.
راه‌های پیشگیری از بیماری آنفولانزا اسب‌ها
در طول مطالعات انجام‌گرفته مشخص گردیده است که در دوره شیوع بیماری تا ۳ هفته موارد جدید ابتلا می‌تواند بروز نماید. تماس نزدیک بین حیوان مبتلا و اسب‌های مستعد می‌تواند به گسترش بیماری کمک نماید.
علاوه بر واکسیناسیون اسب موارد دیگر باید به‌عنوان پیشگیری به‌ویژه در میدان‌های سوارکاری و مسابقات به مورداجرا درآید اسب‌های با علائم تنفسی غیرطبیعی نباید مجاز به ورود به میدان‌های سوارکاری باشند و در صورت بروز علائم بالینی در اسب‌ها بایستی سریعاً از گله جدا و سواپ از ترشحات بینی به‌منظور تشخیص بیماری اخذ گردد.
سخن پایانی
به پایان این مقاله رسیدیم. امیدواریم که برای شما مفید بوده باشد.همه می‌دانیم که پیشگیری بهتر از درمان است. پس با واکسیناسیون مناسب اسب از بیمار شدن اسب خود جلوگیری کنید و با این کار در وقت و هزینه‌های خود نیز صرفه‌جویی کنید.
ما به شما پیشنهاد می‌کنیم برای خرید و فروش وسایل دست دوم و نو و حتی حیوانات خانگی، به سایت و یا اپلیکیشن واسط کالا مراجعه کنید و از قابلیت ثبت آگهی رایگان استفاده نمایید.
منابع: