اسب‌ها ممکن است رفتارهای عجیبی از خود بروز دهند تا به ما هشدار دهند که دچار استرس، نگرانی یا درد هستند. جاستین هریسون به نحوه‌ی درک علائم استرس اسب می‌پردازد. با ظهور رسانه‌های اجتماعی دسترسی ما به فیلم‌ها و عکس‌های اسب‌هایی که رفتارهای غیرمعمول از خود بروز می‌دهند، فراهم‌شده است. همه‌روزه فیلم‌هایی از اسب‌هایی که زبان خود را بیرون می‌آورند، لب‌هایشان را به هم می‌زنند، با شدت خشم بر زمین پنجه می‌زنند یا حتی خمیازه می‌کشند، به‌صورت آنلاین قابل‌مشاهده است.
ازآنجایی‌که بسیاری از افراد درک کمی از رفتار اسب‌ها دارند، اغلب اولین واکنش آن‌ها نسبت به رفتارهای عجیب‌وغریب یک اسب، مقایسه کردن آن با رفتار انسان‌ها است. تفسیر رفتار اسب با مقایسه آن با اعمال خودمان می‌تواند گمراه‌کننده باشد چراکه رفتار آن‌ها کاملاً پیچیده‌تر از آن چیزی هست که فکرش را می‌کنیم. اسب‌ها گونه‌هایی متفاوت هستند و الگوهای رفتاری متفاوتی در مقایسه با انسان دارند.
آنچه در ادامه می‌خوانید
من اسبم، بگذار بروم!
اسب‌ها برای انتقال احساساتشان به اسب‌های دیگر (در حقیقت انسان‌ها) رفتارهای متنوعی از خود بروز می‌دهند. در حالتی که یک اسب بترسد یا دچار تنش و استرس اسب شود، چهار استراتژی رفتاری دارد:
- فرار کردن
- حمله کردن
- بی‌حرکت ماندن
- بی‌قراری کردن
در ادامه مقاله استرس اسب هرکدام از این استراتژی‌ها را به‌طور خاص مورد بررسی قرار می‌دهیم.
فرار کردن
اگر اسب آشفته شود یا بترسد و دچار استرس شود، اولین واکنشی که از خود بروز می‌دهد فرار است. وقتی‌که اسب‌ها می‌ترسند رم می‌کند، از جا می‌کنند و یا افسار پاره می‌کنند؛ اما اگر یک اسب نتواند فرار کند چی؟ فرار کردن همیشه تنها انتخاب اسب‌های اهلی نیست. اگر اسب بسته یا میخکوب شده باشد و نتواند به‌راحتی حرکت کند، برای نجات خود و خلاصی از وضعیت تاکتیک متفاوت دیگری را به کار می‌گیرد.
حمله کردن
اسب ممکن است در مقابله با یک وضعیت هولناک حمله کند! به‌عنوان‌مثال اگر اسب نتواند به علت یک آسیب فیزیکی فرار کند، ممکن است صاحبش را گاز بگیرد. یا ممکن است به دامپزشکی که می‌کوشد به او آمپول تزریق کند، ضربه بزند. همچنین اسب‌ها ممکن است به شخص یا چیزی که امرا تحریک نکرده است نیز، حمله کنند. یک اسب آشفته ممکن است افساری را که با آن در اسطبل بسته‌شده است را گاز بگیرد یا حتی رهگذری که کاری به کار او ندارد.
در ادامه مقاله استرس اسب به بررسی علل بی‌حرکت ماندن و بی‌قراری اسب می‌پردازیم.
بی‌حرکت ماندن
گاهی اوقات اسب‌هایی که احساس ترس می‌کنند، در یک موقعیت ثابت می‌مانند و حرکت نمی‌کنند. این رفتار اغلب به اسب‌های بومی یا خون سردی مانند کاب‌ها نسبت داده می‌شود. به‌عنوان‌مثال اسبی را در نظر بگیرید که از حرکت کردن می‌ترسد و در ورودی کابین حمل می‌ایستد و از بارگیری امتناع می‌ورزد یا اسبی که از ترک اسطبل خود می‌ترسد، در یکجا ثابت می‌ایستد. چه اتفاقی رخ می‌دهد اگر اسب تنبیه شود یا وادار به کاری شود که از آن می‌ترسد؟ ممکن است باعث شود بعد از مدت کوتاهی رفتارهای خطرناک‌تری از خود بروز دهد برای مثال ممکن است برای اینکه فرار کند، دو پا بلند شود یا از پشت بدود.
بی‌قراری
هنگامی‌که اسب با یک وضعیت تنش‌زا یا نامساعد روبه‌رو می‌شود که نمی‌تواند از آن خلاصی یابد، بی‌قراری می‌کند. این رفتار در روانشناسی رفتار جایگزین نام دارد. هنگام ترس یا تنش، اسب به‌طور غریزی فرار می‌کند اما اگر به دلایلی احساس کند که نمی‌تواند فرار کند، خودبه‌خود به‌جای اینکه هیچ کاری انجام ندهد، رفتار دیگری از خود بروز می‌دهد. به‌نوعی با تکان دادن بدن خود سعی می‌کند بر استرس خود غلبه کند. رفتارهای جایگزینی نشانه بارز استرس و استرس اسب هستند.
بعضی‌اوقات این رفتارهای جایگزینی از یک درد خبر می‌دهد؛ بنابراین این نشانه‌ها مفیدند و به ما کمک می‌کنند تا بدانیم که اسب نسبت به محیط خود چه احساسی دارد. رفتارهای جایگزین متعددی در اسب‌ها وجود دارد ازجمله پنجه زدن بر روی زمین یا تکان دادن دم. در ادامه مقاله استرس اسب به چند مورد از این رفتارها اشاره می‌کنیم.
تکان دادن یک پا هنگام غذا خوردن!
اسب‌ها جز هنگام خواب اغلب حالت ایستاده دارند و به‌طور طبیعی یکی از پاهای خود را هر ۵ تا ۱۵ ثانیه حرکت می‌دهند. با تغذیه سطلی، برای آن‌که بتوانند غذا بخورند باید در یک موقعیت ثابت باشند که برای یک اسب غیرطبیعی است. ممکن است اسبی را دیده باشید که هنگامی از سطل تغذیه می‌کند پای جلویی‌اش را تکان می‌دهد که می‌تواند ناشی از سرخوردگی ناشی از گرسنگی باشد یا ناشی از نبود مقدار علوفه کافی. بسیاری از اسب‌ها غذای خود را به زمین می‌ریزند و از زمین می‌خورند. با این کار چرای طبیعی را شبیه‌سازی می‌کنند. شما می‌توانید با اطمینان از اینکه اسب به چرا می‌رود و یا به علوفه دلخواهش دسترسی دارد، این رفتارها را به حداقل برسانید.
خمیازه کشیدن
اسب‌ها هنگام خستگی خمیازه می‌کشند، اما خمیازه کشیدن به‌کرات در یک موقعیت خاص می‌تواند نشانه‌ای از استرس باشد. اگر اسب‌ها هنگام سواری خمیازه بکشند ممکن است احساس درد داشته باشند و شما باید پیگیر علت آن باشید. از یک دامپزشک بخواهید تا هرگونه آسیب فیزیکی را بررسی کند. به آنچه هنگام سواری اسب اتفاق می‌افتد، به‌دقت توجه کنید. آیا اسب درست قبل یا بعد از هر اقدامی که شما انجام می‌دهید خمیازه می‌کشد؟ آیا در یک موقعیت خاص خمیازه می‌کشد؟ یا هنگام انجام اعمالی که ممکن است برای او دشوار یا دردناک باشد خمیازه می‌کشد؟ آنچه را که انجام می‌دهید تغییر دهید و ببینید که آیا تغییری در رفتار اسب ایجاد می‌شود یا خیر. اینکه بفهمید چه چیزی اسب را آشفته می‌کند به شما در یافتن راهکارها و راه‌حل‌ها کمک می‌کند.
در ادامه مقاله استرس اسب رفتارهای دهانی غیرطبیعی اسب را بررسی می‌کنیم.
رفتارهای دهانی ناشی از استرس اسب
رفتارهای مربوط به دهان زمانی بروز داده می‌شوند که اسب‌ها دچار تنش شده باشند. به‌عنوان‌مثال ممکن است لب‌های خود را بمکند، با زبان خود بازی کنند یا دندان‌قروچه کنند.
زبان زدن و جویدن
باورهای نادرست زیادی در مورد زبان زدن و جویدن اسب‌ها در هنگام پرورش وجود دارد. برخی از پرورش‌دهندگان معتقدند که این کار مفید است درحالی‌که برخی دیگر بر این باورند که این کار می‌تواند نشانی از استرس باشد. به عقیده دکتر رابین فاستر رفتارشناس آمریکایی، زبان زدن و جویدن یک رفتار عادی در اسب‌ها هست. یک دلیل ممکن است این باشد که یک اسب تشنه اغلب با نزدیک شدن به یک آبشخور ممکن است رفتار زبان زدن را از خود بروز دهد. در بسیاری از موارد، زبان زدن و جویدن برای خلاصی از فشار یا تنش روانی یا جسمی رخ می‌دهد.
گاز گرفتن
رفتار گاز گرفتن عادت بدی است که اسب‌های جوان همان‌طور که میل به بازی دارند، به گاز گرفتن نیز تمایل دارند. گاز گرفتن فقط در اثر عادت غلط ایجاد نمی‌شود بلکه ممکن است در اثر خارش و تحریک زیر زین نیز ایجاد شود. شما باید تمام احتمالات درد و آزردگی را قبل از به‌کارگیری هرگونه اقدامی بررسی کنید.
برای ترک عادت این رفتار اسب خواندن مطلب زیر را به شما پیشنهاد می‌دهیم:
اگر اسبمان گاز گرفت، چه کنیم؟
هنگام دهنه کردن یا سواری، اگر اسب خواست گاز بگیرد، با استفاده از انگشت سبابه و شست خود پوزه‌اش را گرفته و برای چند ثانیه بپیچانید و سپس از او دور شوید. برخی افراد معتقدند اگر اسب شما را گاز گرفت شما هم او را گاز بگیرید! برای مثال گوش او را گاز بگیرید البته نه به‌گونه‌ای که پوستش شکافته شده و خون بیاید. یا مثلاً گوشش را بپیچانید. درهرصورت اگر شما را گاز گرفت یا لگد کرد، او را با خشونت نزنید و به او آسیب نرسانید. فقط سیلی زده یا روی گردنش بزنید. بسیاری از اسب‌ها با هشدار و غریدن و تنبیه با صدای بلند متوجه خطای خود می‌شوند.
دور کردن تنش و استرس اسب
برای پاسخ به سؤال چگونه ترس و تنش را از اسب دور کنیم؟ شش راهکاری که در ادامه مقاله استرس اسب آورده‌ایم را حتماً مطالعه کنید.
- یک عدد هویج را پوست‌کنده و هویج پوست‌کنده شده را کف دست و به‌کل یک شلاق بمالید و روزی سه مرتبه یک ساعت بعد از اتمام خوراک نزدیک اسب برید و پشت دست را به‌طرف اسب دراز کنید، درحالی‌که شلاق را کف دست گرفته‌اید و حتماً دست خود را از پایین به‌طرف اسب ببرید و در پایین دهان و صورت اسب نگاه‌دارید تا جلو بیاید و پشت دست شمارا بو کند و درصورتی‌که دست شمارا لیس زد به‌آرامی عقب بروید و یک هویج با دست دیگر به او بدهید. این حرکت را ۱۲ روز، روزی سه بار انجام بدهید.
- مصرف پودر پروبیوتیک ضد استرس برای اسب‌هایی که حالت هجومی شدید دارند و یا استرس زیادی دارند. دو برابر مقدار معمول در دو هفته، سپس یک هفته یک و نیم برابر معمول و دو هفته بعد هم برابر با مقدار درج‌شده روی بسته و مصرف تا یک ماه بعد هم به‌صورت معمول باشد.
دیگر راهکارها
- استفاده مداوم از تجهیزاتی برای کمک به آهسته غذا خوردن اسب مانند توری یونجه و ایجاد محیطی آرام برای اسب و حتی‌المقدور یک آینه داخل اسطبل نصب کنید.
- کم کردن پروتئین جیره و کم کردن حدود یک‌سوم میزان کلسیم خوراک و هم‌زمان یک ماه اسب گشت و قدم روزانه حدود یک ساعت بدون هیچ‌گونه فشار یا شلاقی به اسب و فقط و فقط قدم زدن باشد.
- جابجا کردن اسطبل اسب و دور کردن اسب از اسب‌های پرتحرک و بازیگوش و ایجاد آرامش از طرف مالک با ماساژ تراپی روزانه، قشو، نوازش و کاهش فعالیت‌های منظم و مستمر اسب مثل گشت روزانه و تمرینات روزانه به مدت یک ماه. تمرینات منظم و یکپارچه باعث افزایش استرس در اسب خواهد شد.
- به‌طورکلی بیشتر استرس، ترس و رفتارهای هجومی اسب، به دلیل عدم شناخت و درک کافی از احساسات و روحیات اسب است. افرادی که با اسب کار می‌کنند مثل کارگر. ترینر. مالک و … شیوه آموزش صحیح و رفتار درست با اسب را نمی‌دادند و با هر روشی سعی در آموزش اسب دارند، درحالی‌که با سخت‌گیری‌های غیراصولی، تمرینات شدید و منظم و بدون وقفه در طولانی‌مدت، شلاق زدن اسب برای یادگیری و.. اسب نه‌تنها مورد تعلیم قرار نخواهد گرفت، بلکه استرس، ترس و ایجاد رفتار پرخاشگرانه در اسب شدت خواهد گرفت.
رفتارهای کلیشه‌ای اسب‌ها
اسب‌هایی که در اسطبل نگهداری می‌شوند رفتارهایی کلیشه‌ای از خود نشان می‌دهند برخی از این رفتارها را در ادامه مقاله استرس اسب می‌کند؟ بیان می‌کنیم:
لگدزدن به کف(Digging)
در این مدل رفتاری اسب به کف اسطبل لگد می‌زند. این رفتار سبب آسیب به اسطبل و اندام حرکتی اسب می‌شود که ناشی از استرس اسب است.
روش‌های درمانی در این نوع رفتار:
- قرار دادن یک بز داخل اسطبل برای همبازی شدن اسب و کم شدن و ترک کردن این حرکت. یا قرار دادن یک توپ چندرنگ و خیلی ضخیم به بزرگیِ یک توپ بسکتبال داخل اسطبل و سرگرم شدن اسب.
- رها کردن در دو نوبت در مانژ و دادن خوراک این نوع اسب‌ها حتماً در آخور انجام شود و نه روی زمین
- استفاده از پودر پروبیوتیک ضد استرس
حرکت دایره‌ای و تکراری(Walking)
به‌نوعی از رفتار و حرکت اسب گفته می‌شود که اسب در اسطبل حرکات دایره‌ای و تکراری انجام دهد و مرتباً داخل اسطبل در یک محیط دایره‌ای در حال حرکت هست.
درمان این نوع رفتار همراه با استرس اسب: آویزان کردن توپی از سقف که جلوی حرکت دایره‌ای اسب را بگیرد.
تکان دادن مداوم سر (weaving)
به حرکات متناوب سر و گردن گفته می‌شود؛ که در این نوع حرکت اسب معمولاً به‌طرف درب اسطبل ایستاده و سرخود را مرتب به چپ و راست و در یک مقیاس حدود یک تا یک و نیم متری تکان می‌دهد؛ و هر چه مدت فعالیت و تمرین اسب افزایش یابد و مدت کمتری در اسطبل بماند احتمال بروز این رفتارها کمتر می‌شود.
درمان این نوع رفتار: تمرین دادن اسب در مانژ به این صورت که تمرین کوتاه و بازمان کم باشد (هر بار ۱۵ الی ۲۰ دقیقه) ولی در روز در دفعات ۳ یا چهار بار، استفاده از تیک بند. استفاده از پودر پروبیوتیک ضد استرس. قرار دادن یک بز در اسطبل جهت همبازی شدن. استفاده از توپ‌های بازی و آویزان در سقف جهت سرگرم کردن اسب.
درآوردن صدا با گردن (Cribbing)
در این نوع رفتار و حرکت اسب شیئی نظیر آخور یا نرده‌های مانژ را با دندان‌های خود گرفته و با کشش در عضلات گردن صدایی خاص از خود تولید می‌کند. این رفتار علاوه بر آسیب به اسطبل سبب سایش بیش‌ازحد دندان‌های پیش فک بالا و یا بروز دل‌درد و درنتیجه مرگ اسب خواهد شد.
درمان این رفتار: توسط مربی مخصوص، استفاده از تیک بند، استفاده از پودر پروبیوتیک ضد استرس، استفاده از داروهای تلخی مثل تلخک جهت دوری اسب از اشیا.
در ادامه مقاله استرس اسب، یاد می‌گیریم که با اسب خود چگونه رفتار کنیم؟
با اسب خود چگونه رفتار کنیم؟
اسب بسیار باهوش و زیرک است و به‌طورکلی دارای احساسات دوستانه و خواستار دوستی و ارتباط با افراد است. برای نزدیک شدن به اسب همیشه باید از جلو و یا زاویه ۱۴ درجه نزدیک آن شد و آن را نوازش کرد اگر مجبورید از پشت به اسب نزدیک شوید با سوت زدن و صدا کردن اسب آن را متوجه خود کنید در غیر این صورت ممکن است اسب به شما لگد بزند.
تشویق اسب
بهترین مکان برای نوازش کردن اسب شانه و پیشانی اوست، به هنگام نوازش کردن پیشانی اسب هیچ‌گاه دست خود را زیر چشم اسب نگه ندارید زیرا این کار اسب را عصبانی کرده و ممکن است شمارا گاز بگیرد. هیچ‌گاه با دویدن و یا فریاد زدن نزدیک آن نشوید، همیشه با آرامش کامل به اسب نزدیک شده و با صدای آهسته با او صحبت کنید.
اسب‌ها خوراکی‌هایی مانند هویج، سیب و قند را بسیار دوست دارند، برای تشویق و آرام کردن اسب می‌توانید به او خوراکی بدهید، هنگامی‌که غذا دردهان اسب است چیزی را به او ندهید زیرا این کار جویدن را برای او دشوار می‌کند.
انتقال ترس
هیچ‌وقت ترس خود را به اسب انتقال ندهید و از کوچک‌ترین حرکت او مثل لب انداختن یا شیطنت کردن فرار نکنید و نترسید! درواقع اسب به‌خوبی متوجه ترس شما خواهد شد و خواهد فهمید که شما از او می‌ترسید و دیگر حسابی از شما نخواهد برد؛ و سرکش خواهد شد، پس با او حرف بزنید در مواقع لازم امر را تشویق و تحسین کنید.
نتیجه بدرفتاری
اسب موجودی بسیار حساس و زودرنج است اگر به او احترام گذاشته نشود نمی‌توان از او انتظار احترام متقابل داشت. او با حافظه‌ای استثنایی تابع عادت است. کارهای او از قبیل لگدزدن، گاز گرفتن نتیجه ترس از ناشناخته‌هاست و تنها وسایل دفاعی او هستند. حافظه اسب به‌خصوص در مورد تنبیه‌های دردناک بسیار قوی است. اگر در مقاطعی از طول عمر تربیتی با او بدرفتاری شود، در شرایط مشابه او تبدیل به موجودی ناخوشایند خواهد شد و بنابراین خوش‌رفتاری با او از همان بدو شروع به کار و نوجوانی از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است. تا موقعی که اسب حاضر برای اجرای حرکتی نشده، نباید اجرای حرکت را از اسب خواست در حقیقت ممکن است اسب منظور سوار را درک نکرده یا درنتیجه نقص عضو، نتوانسته آن حرکت را انجام دهد.
به پایان مقاله استرس اسب رسیدیم. امیدواریم بعد از خواندن این مقاله بتوانید بهترین روش را برای آرام کردن اسب خود به‌کاربرده و تا جای ممکن استرس آن را کم کنید. شما می‌توانید برای خریدوفروش اسب به سایت واسط کالا مراجعه کنید و یا اپلیکیشن واسط کالا را نصب‌کرده و آگهی خود را به‌صورت رایگان در آن قرار دهید.